Η έκρηξη στη Βραζιλία αποτελεί ένα ακόμη βήμα στην πορεία παραγωγής γεγονότων της εποχής των ταραχών. Ανήκει στη δεύτερη δυναμική από αυτές που -σε ένα πρώτο επίπεδο- ορίσαμε στο κείμενο Από τη Σουηδία στην Τουρκία: Η άνιση δυναμική της εποχής των ταραχών, δηλαδή, πρόκειται για ένα κίνημα του οποίου το βασικό υποκείμενο είναι η νεολαία που “θα γινόταν” μεσαίο στρώμα. Όμως έχει μια επιπλέον ιδιαιτερότητα. Είναι το πρώτο γεγονός που συσχετίζει την τέταρτη δυναμική (λατινοαμερικάνικα κράτη στα οποία το κίνημα αντίστασης έχει ενσωματωθεί στο κράτος) με την εποχή των ταραχών, και αποδίδει στην τελευταία ακόμη πιο διεθνοποιημένα χαρακτηριστικά.
Το κίνημα ΔΕΝ ξεκίνησε στις 6 Ιουνίου στο Σάο Πάολο ως κίνημα διαμαρτυρίας για την αύξηση των εισιτηρίων των μέσων μαζικής μεταφοράς, όπως μας ενημερώνει μια εφημερίδα από ένα ενδιαφέρον άρθρο της οποίας σταχυολογούμε στη συνέχεια. Έχει ξεκινήσει πολύ νωρίτερα όπως φαίνεται από εδώ.
Το κίνημα έμελλε να μετατραπεί μετά την βιαιότατη αντίδραση της αστυνομίας στις 13 Ιουνίου, σε ένα κίνημα διαδηλώσεων το οποίο εξαπλώθηκε σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Βραζιλίας, συγκεντρώνοντας ένα πολύμορφο πλήθος κυρίως νεολαίων.
“Νόμιζαν ότι θα σταματούσαμε για να δούμε ποδόσφαιρο, αλλά η Βραζιλία δεν είναι μόνο ποδόσφαιρο” είπε χαρακτηριστικά ένας νεαρός φοιτητής, ανεβασμένος στη στέγη του ομοσπονδιακού κοινοβουλίου της Μπραζίλια, την ώρα που η χώρα φιλοξενεί το Κύπελλο των Συνομοσπονδιών – γενική δοκιμή για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου του 2014.
Ήδη τη Δευτέρα οι διαδηλωτές έφθασαν τους 100.000 στο Ρίο και τους 65.000 στο Σάο Πάολο, και σε αρκετές περιστάσεις πήραν βίαιη τροπή, με τους διαδηλωτές να θέτουν στο στόχαστρο τα πολιτειακά κοινοβούλια και κυβερνεία. To“Κίνημα της Σαλάτας” (όπως ονομάσθηκε από το γεγονός ότι αρκετοί διαδηλωτές συνελήφθησαν με μόνο ενοχοποιητικό στοιχείο το ότι κουβαλούσαν ξύδι για να αντιμετωπίσουν τα χημικά) είναι η σημαντικότερη εκδήλωση κοινωνικής δυσαρέσκειας στη Βραζιλία μετά το 1992, οπότε ο τότε πρόεδρος Fernando Color de Melho υποχρεώθηκε σε παραίτηση λόγω κατηγοριών για διαφθορά.
Αποτελεί δε τη βίαιη αφύπνιση του βραζιλιάνικου πληθυσμού μετά από μία δεκαετία υψηλών ρυθμών ανάπτυξης, καθώς και αναδιανεμητικών πολιτικών (όπως το πρόγραμμα οικογενειακών επιδομάτων Bolsa Familia).
Το timingτου ξεσπάσματος της κοινωνικής δυσαρέσκειας έχει να κάνει τόσο με παλαιότερες αδυναμίες, οι οποίες δεν έχουν ξεπερασθεί, όσο και με τις πιέσεις που δημιουργεί τις τελευταίες εβδομάδες η έξοδος των ξένων κεφαλαίων από τη χώρα.
Η Βραζιλία εξακολουθεί να είναι μία από τις πιο άνισες κοινωνίες στον κόσμο. Παρά το γεγονός ότι η ψαλίδα έκλεισε σε έναν βαθμό την προηγούμενη δεκαετία, η ανισότητα, όπως αποτυπώνεται στον συντελεστή Gini, παραμένει πάνω από το 0,5 – όταν το 0,4 θεωρείται το όριο της κοινωνικής αποσταθεροποίησης. Η χαμηλή ποιότητα των παρεχόμενων δημόσιων υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων λ.χ. και των μεταφορών, είναι θεαματικά αναντίστοιχη προς τη φορολογική επιβάρυνση (36% του ΑΕΠ, το υψηλότερο ποσοστό εκτός χωρών ΟΟΣΑ). Παράλληλα η διαφθορά της πολιτικής τάξης και των κρατικών αξιωματούχων παραμένει διαβόητη.