“Η τηλεόραση είναι ένα από τα  νήματα που εξασφαλίζουν τη συνοχή της χώρας, κι αυτό ακριβώς είναι το μεγαλείο της. Ισοπεδώνει τις ταξικές διαφορές και συμβάλλει στη δημιουργία  του αισθήματος εθνικής ταυτότητας”. (Τζόναθαν Κόου, Τι ωραίο Πλιάτσικο),  από το Πολυεργαλείο

Η κίνηση  του κράτους να κλείσει αφνιδίως την ΕΡΤ, αποτελεί μια επιλογή φυγής προς τα μπρος σε ένα σημείο που έχουν δημιουργηθεί άσχημες προοπτικές για την πορεία της αναδιάρθρωσης στην Ελλάδα (αποτυχία ιδιωτικοποιήσεων, επιπλέον χρηματοδοτικό κενό το 2014). Πολλοί αναρωτιούνται γιατί έκανε “τέτοιο πράγμα” ο Σαμαράς; Γιατί “απομονώθηκε έτσι” κτλ; Όλοι αυτοί δεν έχουν αντιληφθεί σε ποιο στάδιο της κρίσης/αναδιάρθρωσης βρισκόμαστε. Την απάντηση, που σε μεγάλο βαθμό επιβεβαιώνει την ανάλυση που είχαμε κάνει την πρώτη μέρα του γεγονότος (δες εδώ), τη δίνει η JP Morgan: «Το λουκέτο στο κρατικό ραδιοτηλεοπτικό μέσο βρίσκει αντίθετους τους κυβερνητικούς εταίρους και έχει προκαλέσει έντονες κοινωνικές διαμαρτυρίες. Δεν φαίνεται, ωστόσο, να συνιστά ‘πολιτικό ατύχημα’», υποστηρίζει η επενδυτική. «(Η κυβέρνηση) πετυχαίνει δύο πράγματα. Πρώτον, επιδεικνύει προθυμία να θιγούν κάποιες από τις “ιερές αγελάδες” του Δημοσίου (…), ενώ θα μπορούσε να βοηθήσει το βασικό κυβερνητικό κόμμα, τη Νέα Δημοκρατία, να παγιώσει την πολιτική του εξουσία με τρόπο που να επιτρέπει περαιτέρω μεταρρυθμίσεις», εξηγεί. Αντίστοιχα σχόλια γίνονται και από τους Financial Times και σαν κερασάκι στην τούρτα, σήμερα έκανε ενθαρρυντικές δηλώσεις και η Μέρκελ.

Το ζήτημα όμως είναι ότι η κίνηση αυτή οδήγησε στην κατάληψη των εγκαταστάσεων από τους εργαζόμενους της ΕΡΤ και στη συμπόρευση με την κατάληψη αυτή χιλιάδων την πρώτη νύχτα και εκατοντάδων τις επόμενες “αλληλέγγυων”. Ποιά είναι τα ποιοτικά χαρακτηριστικά αυτού του κινήματος, ποιό είναι το περιεχόμενο του και προς ποιά κατεύθυνση δείχνει;

Υπάρχουν βέβαια διαδηλώσεις και συγκεντρώσεις σε πολλά μέρη της Ελλάδας, αλλά το σίγουρο είναι ότι οι “αλληλέγγυοι” είναι κυρίως οι πολιτικοποιημένοι άνθρωποι της αριστεράς και του α/α χώρου. Το ότι στο σκέλος της αλληλεγγύης πρόκειται για ένα κίνημα πολιτικών ακτιβιστών δε σημαίνει ότι δεν είναι κοινωνικό κίνημα, σημαίνει όμως ότι ΔΕΝ είναι ένα μαζικό κίνημα όπως αυτά των πλατειών το 2011. Πρόκειται για μια ευκαιρία που βρήκαν οι πολιτικοποιημένοι να πλαισιώσουν μια κατάληψη των εργαζόμενων της ΕΡΤ (αυτοί κάνουν κουμάντο), εκμεταλλευόμενοι την γενική “αγανάκτηση” που προκάλεσε η κάθετη κίνηση του κράτους και παιρνοντας θάρρος από τις εξελίξεις στην Τουρκία. Η μη μαζικοποίηση του κινήματος έχει να κάνει, μεταξύ άλλων και με την αναμονή της γενικής πολιτικής λύσης από την κεντρική πολιτική σκηνή (εκλογές), κάτι που έτσι κι αλλιώς συμβαίνει εδώ και τουλάχιστον 7 μήνες που έχουν περάσει από την τελευταία μεγάλη σύγκρουση το Νοέμβριο του 2012. Οι “μεγάλες μάζες” παρακολουθούν από μακρυά και ένα μικρό μέρος τους προσέρχεται στις συναυλίες. Είναι όμως μόνο η αναμονή της πολιτικής λύσης που κρατάει μακρυά τις μάζες;

Παρά την προσπάθεια της Αριστεράς και του ακτιβιστικού χώρου να δώσει ένα παλλαϊκό χαρακτήρα στο περιεχόμενο της κατάληψης, στην πραγματικότητα παραμένει μια κίνηση των εργαζομενων της ΕΡΤ οι οποίοι κατά βάση διεκδικούν να παραμείνουν τα πράγματα ως έχουν. Αυτό φαίνεται και από το λόγο που εκπέμπουν σχετικά με τον αγώνα τους, από το γεγονός ότι μέχρι την Παρασκευή στη Θεσσαλονίκη και συνεχώς για την Αθήνα οι εκπομπές είχαν έναν απελπιστικά αυτοαναφορικό χαρακτήρα, και από το ότι ειδικά στην Αθήνα υπάρχει μια προσπάθεια να παραμείνουν “κυριλέ” και “αντικειμενικοί” σε βαθμό που προκαλεί αλλεργία. Η τομή σε σχέση με πριν ήταν η (με τον ένα ή τον άλλο τρόπο) υποστήριξη στον ΣΥΡΙΖΑ, καθώς είναι η μόνη πολιτική δύναμη που μπορεί πρακτικά να τους εγγυηθεί ότι δε θα απολυθούν (ανεξάρτητα αν θα ισχύσει αυτή η υπόσχεση). Η κίνηση αυτή πλαισιώνεται από μια κλαδική απεργία που δεν μπορεί στην πραγματικότητα να σταθεί, η δυσκολία αυτή αποτελεί μια ακόμη ένδειξη της γενικότερης αδυναμίας του συνδικαλισμού (άσχετα αν οι απεργοί εξέδωσαν μια εφημερίδα με πρωτόγνωρο περιεχόμενο). Πάντως η κατάσταση μέσα στα studios της ΕΡΤ δεν έχει καμία σχέση με “ριζοσπαστισμό”: ακόμη και για να διακόψουν τη μετάδοση της συναυλίας και να αναφερθούν στα αιματηρά γεγονότα της Τουρκίας το βράδυ του Σαββάτου χρειάστηκε να ασκηθεί πίεση σε όσους κάνουν κουμάντο στην κατάληψη αυτή. Επίσης την Κυριακή το βράδυ σε πάνελ της ΝΕΤ λεγόταν ότι “ο Σαμαράς έκανε καλά τη δουλειά του ως τώρα, αλλά…” και γενικότερα φαινόταν η τάση από το εσωτερικό μέτωπο της ΕΡΤ (ΔΗΜΑΡ άραγε;) να χρησιμοποιήσουν την κατειλημμένη ΕΡΤ για να αναπαραχθεί ο κρατικός λόγος έστω λίγο παραλλαγμένος.

Αλλά, ας πάμε και στο περιεχόμενο του “κινήματος αλληλεγγύης” (κατά βάση των πολιτικοποιημένων): η υπεράσπιση της ΕΡΤ, ενός εκ των βασικών ιδεολογικών μηχανισμών του κράτους όπως είναι η κρατική (και όχι βέβαια “δημόσια”) τηλεόραση, είναι κάτι που φαντάζει παράδοξο. Συμβαίνει όμως γιατί συνδέεται από τη μία πλευρά με την πιο μαζική απόλυση εργαζομένων απο την αρχή των μνημονίων και από την άλλη με μια συνδήλωση μετατροπής του πολιτεύματος σε πιο αυταρχικό-βοναπαρτιστικό. Υπάρχουν όμως και πιο “προωθημένες” επιθυμίες γύρω από την ΕΡΤ. Η πρώτη επιθυμία αφορά τη μετατροπή της ΕΡΤ σε “κοινό αγαθό”. Το βράδυ της Κυριακής έγινε πορεία στη Θεσσαλονίκη με κεντρικό σύνθημα “ΕΡΤ3 για την κοινωνία”. Εμφανίστηκαν διάφορα κείμενα που μιλάνε για την ανάγκη μετατροπής της ΕΡΤ σε “δημόσια τηλεόραση”, “ανοικτή σε όλους”. Ένα από τα κείμενα αυτά καταλήγει ως εξής: “[…] και να διεκδικήσουμε την αυτοοργάνωση  και τον εργατικό και κοινωνικό έλεγχο της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης και όλων των κοινωνικών θεσμών. Kόντρα στην ευημερία των αριθμών και των αγορών, να υπερασπιστούμε  ελεύθερες συχνότητες για την παιδεία, τον πολιτισμό και τη συλλογική μνήμη“. Το κείμενο αυτό όπως και τα υπόλοιπα, και το σύνθημα της πορείας, είναι ιδιαίτερα ασαφή ως προς τα πραγματικά πρακτικά διακυβεύματα: Τι σημαίνει δημόσια τηλεόραση; Η τηλεόραση είναι ένα μέσο παραγωγής αξίας. Οι τηλεοράσεις πουλάνε τις διαφημίσεις και αγοράζουν τα προγράμματα που τις πλαισιώνουν. Σε ποιον θα ανήκει; Ποιος θα παράγει την υπεραξία, δηλαδή, το κεφάλαιο, τη σχέση κεφάλαιο που συνεπάγεται η ύπαρξη του; Πώς θα χρηματοδοτείται; Τα ερωτήματα αυτά δεν απαντώνται, αφήνονται μετέωρα κυρίως γιατί οι δηλώσεις περί “κοινών” είναι περισσότερο (σε αυτό το στάδιο της ταξικής πάλης) ουτοπικές ευχές παρά  οτιδήποτε άλλο. Το ερώτημα που προκύπτει αβίαστα είναι το εξής: Γιατί να υπάρχουν “μέσα ενημέρωσης” (έλεος) σαν την ΕΡΤ; Γιατί, ειδικά τη στιγμή που υπάρχει η τεχνική δυνατότητα να είναι ο καθένας πομπός και δέκτης, να υπερασπιστεί το κίνημα μια δομή ενημέρωσης που είναι μόνο πομπός; Πώς θα αναπαραχθεί όλο αυτό το σταθερό κεφάλαιο που απαιτείται για να υπάρχει ένας τόσο ισχυρός “πομπός”; Υπάρχει άλλος τρόπος πέρα από την εκχώρηση κεφαλαίου από το χρηματοπιστωτικό σύστημα; Η ίδια η δομή εκ των πραγμάτων δεν αντιμετωπίζει τους δέκτες με την απαξίωση που αντιστοιχεί στη διαφορά δύναμης μεταξύ τους; Με λίγα λόγια: Τι είναι αυτό που αμφισβητεί πραγματικά αυτή η κατεύθυνση; Μήπως πρόκειται απλώς για έναν πιο εύσχημο τρόπο να στηριχθεί η ύπαρξη της κρατικής ΕΡΤ, για λόγους τακτικής στη συγκεκριμένη φάση που βρισκόμαστε, κάτι που δεν μπορει να ειπωθεί ευθέως από αντιεξουσιαστές; (υπάρχει βέβαια και μια μειοψηφική τάση που λέει ότι πρέπει να καταληφθεί η ΕΡΤ ως μέσο συνέχισης του αγώνα, αλλά ούτε καμία δύναμη έχει, ούτε διεξάγεται αγώνας αυτού του είδους σ’αυτή τη φάση).

Υπάρχει όμως και η Αριστερά, η οποία δεν απορρίπτει την τηλεόραση ως κεφάλαιο αλλά θέλει να την κρατήσει κρατική (γι’αυτό οι εργαζόμενοι ταυτίζονται με τα αριστερά κόμματα, επειδή θέλουν να διατηρήσουν την κατάσταση τους ως έχει) ή στην “καλύτερη περίπτωση” να την καταστήσουν “κοινωνικά διαχειριζόμενη από φορείς της κοινωνίας” (σ’αυτο το σημείο δεν υπάρχει ταύτιση αλλά σύγκλιση με τη λογική που περιγράψαμε στην προηγούμενη παράγραφο). Σ’αυτό όμως συμφωνεί και ο διευθυντής του capital.gr: “Ένας και μόνος τρόπος υπάρχει για να αποκτήσει η ΕΡΤ δημόσιο χαρακτήρα και για να πάψει να αποτελεί το φερέφωνο της εκάστοτε κυβέρνησης: Να τεθεί υπό τον έλεγχο της κοινωνίας. Να διοικείται από ένα διευρυμένο συμβούλιο με την συμμετοχή εκπροσώπων της Βουλής, της ΕΣΗΕΑ, των ηθοποιών, των μουσικών, των ανθρώπων του κινηματογράφου, του πνευματικού κόσμου. Είναι ο μόνος τρόπος για να μεταμορφωθεί η ΕΡΤ από το απαξιωμένο κρατικό – κομματικό μαγαζί που ξέρουμε, σε αυτό που στην Δύση ονομάζουν «δημόσια ραδιοτηλεόραση”. Η πρόταση για “κοινωνικοποίηση” της τηλεόρασης, δηλαδή για αποκρατικοποίηση της, χρηματοδότηση της από το χρηματοπιστωτικό σύστημα (από που αλλού;) και συμμετοχική-δημοκρατική διοίκηση της, συνάδει με τη συνέχιση της αναδιάρθρωσης, είναι η λύση ενσωμάτωσης του (όποιου) κινήματος.

Υπάρχει όμως πέρα από όλα αυτά και ένα νέο στοιχείο το οποίο κατά τη γνώμη μας παίζει ειδικό ρόλο. Το στοιχείο αυτό είναι η νομιμοποίηση του εθνολαϊκισμού ως κυρίαρχης ιδεολογικής έκφρασης του “κινήματος αλληλεγγύης” στην ΕΡΤ. Η παραγόμενη “ενότητα της Αριστεράς” φαίνεται να παίρνει ένα χαρακτήρα εθνικής ενότητας. Δεν είναι μόνο η εγκαθίδρυση του ΕΠΑΜ στο πιο κεντρικό σημείο, ο εθνικός ύμνος που παίζεται δεκαπέντε φορές την ημέρα, είναι η ίδια η “υπεράσπιση της ΕΡΤ” που παράγεται ως υπεράσπιση του έθνους. Αυτή η νομιμοποίηση δεν εμφανίζεται ξαφνικά: Παράχθηκε στην πορεία του κινήματος ενάντια στα μνημόνια. Από το ξύλο που έτρωγαν οι ελάχιστοι εθνικιστές το 2010 φτάσαμε σιγά σιγά στην “πάνω πλατεία”, η οποία σε μεγάλο βαθμό καθόρισε το κίνημα των πλατειών και σίγουρα το νομιμοποίησε για το κράτος στην αρχική του φάση. Πλέον ο εθνικιστικός λόγος, ο λόγος του “εθνικού κορμού” είναι κυρίαρχος στην επομενη φάση του “αντιμνημονιακού αγώνα” που παράγεται σήμερα. Ακόμη και το κείμενο με την υπογραφή του Νέγκρι μιλάει για την “καταστροφή του ελληνικού έθνους” που πρέπει να αποτραπεί.

Πόση σημασία έχει όμως αυτός ο εθνολαϊκισμός που κυριαρχεί στην ΕΡΤ; Έχει σημασία γιατί στην κρίσιμη ώρα θα φανεί ότι μέρος του ΣΥΡΙΖΑ και της ΑΝΤΑΡΣΥΑ δεν είναι καθόλου μακρυά από αυτά που πρεσβεύει το ΕΠΑΜ και ο εγκλωβισμός της σύγκρουσης στην αντίφαση ανάμεσα στο εθνικό κράτος και κεφάλαιο και τον υπερεθνικό σχηματισμό στον οποίο ως τώρα συστηματικά βασίζεται αυτό για την ικανοποιητική αναπαραγωγή του, δεν μπορεί παρά να ευνοήσει τους γνήσιους εκφραστές του σύγχρονου ρατσιστικού εθνικισμού: τους Ναζί, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την καταστολή (δες εδώ την ανάλυση του blaumachen για τη Χρυσή Αυγή και την κρατική πολιτική που παράγει).