Οι διαδηλωτές καθαρίζουν την πλατεία Ταξίμ το πρωί της Κυριακής 2 Ιουνίου

Δες το κείμενο “This is not about a park. It is about democracy” εδώ

Απόσπασμα από τη συνέντευξη “Για την τρέχουσα κρίση, την Ευρωζώνη και τους ταξικούς αγώνες στην Ελλάδα” που περιλαμβάνεται στο 6ο τεύχος του περιοδικού blaumachen:

[…] όλα τα στοιχεία που αποτελούσαν το όριο των αγώνων της περιόδου, που θα μπορούσαμε να τα συμπυκνώσουμε ως τον ορίζοντα ενός καπιταλισμού με πιο ανθρώπινο πρόσωπο, εμφανίζονται πλέον ως ηγεμονικά στο λόγο και τις πρακτικές αυτών των κινημάτων. Το κυριότερο στοιχείο είναι η άμυνα, η υπεράσπιση του ταξικού ανήκειν, στοιχείο που εμφανίζεται και συμπυκνώνεται σε μια λέξη που μπορεί να πάρει κάθε περιεχόμενο και γι’ αυτό έχει μεγάλο έλλειμμα περιεχομένου, τη «δημοκρατία». Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι σε κράτη με πολύ διαφορετικά επίδικα συγκρούσεων εμφανίστηκε μια κοινή μορφή, το (μη-)αίτημα για περισσότερη, αληθινή, ή άμεση «δημοκρατία». Το αίτημα αυτό δεν είναι αίτημα με την κλασική έννοια του όρου, ούτε όμως μπορεί να θεωρηθεί επαναστατικός ορίζοντας όσο καλή διάθεση κι αν έχει κανείς, όποια μετάφραση κι αν επιχειρήσει. Το pattern που εμφανίζεται σε πάμπολλες περιπτώσεις τα τελευταία χρόνια είναι η εισβολή ενός ετερόκλητου πλήθους στον δημόσιο χώρο, με λόγο που δεν εκφράζει τίποτα συνολικό αλλά «μεταφράζει» την κρίση, στην οποία βρίσκεται η ταξική σχέση στο επίπεδο της αναπαραγωγής των τάξεων, σε λόγο γύρω από την αντίφαση που παράγεται ως κυρίαρχη σε μια συγεκριμένη συγκυρία. Αυτή η αντίφαση είναι άλλη για κάθε κράτος, ή έστω για ομάδες κρατών που συγκροτούνται ως ομάδες στις οποίες η αναδιάρθρωση έχει σχε- τικά κοινή χρονικότητα. Η «δημοκρατία» είναι το πασπαρτού με το οποίο συνεννοούνται όλοι οι αγωνιζόμενοι, η λέξη κλειδί αυτής της «μετάφρασης». Η «δημοκρατία» είναι λόγος αμυντικός απέναντι στη δεύτερη φάση της αναδιάρθρωσης αλλά ταυτόχρονα είναι και λόγος που μπορεί να εκφράσει το περιεχόμενο της αντεπανά- στασης που κυοφορείται στον τρέχοντα κύκλο. Είναι ο κατεξοχήν λόγος των μεσαίων στρωμάτων που είτε διαλύονται και υποβαθμίζονται βίαια στην περίπτωση των ανεπτυγμένων κρατών, είτε δεν αφήνονται να συγκροτηθούν ως τέτοια, δηλαδή να αποκτήσουν την κοινωνική σταθερότητα και την προοπτική ανόδου που απαιτεί εξ ορισμού η ύπαρξή τους στην περίπτωση κρατών υποδεέστερων στην καπιταλιστική ιεραρχία που όμως έχουν υψηλή οικονομική μεγέθυνση.

Ο λόγος αυτός εκφράζει και στις δύο περιπτώσεις αφενός την προσπάθειά τους να αμυνθούν απέναντι στην αναδιάρθρωση, αφετέρου το περιεχόμενο της «λύσης» που προτείνουν ως νέα διαχείριση του κεφαλαίου: την περαιτέρω κοινωνικοποίησή του, τη μετατροπή της κοινωνίας καθ’ εικόνα και ομοίωσή τους, την υλοποίηση της διαφήμισης του νεοφιλελευθερισμού που παρουσιάζει κάθε προλετάριο ως επιχειρηματία του εαυτού του, διαχειριστή του μοναδικού «κεφαλαίου» που διαθέτει, της εργασιακής του δύναμης. Στη σημερινή συγκυρία ο «ηγεμονικός» χαρακτήρας της δημοκρατίας είναι αποτέλεσμα μιας συνάντησης. Ο δημοκρατισμός των μεσαίων στρωμάτων, ο οποίος σε μεγάλο βαθμό είναι πολιτικός λόγος, οι αυτοδιαχειριστικές απόπειρες των εργατών που ξέρουν να λειτουργούν τα μηχανήματα (έχουν κάποιο έρεισμα στην παραγωγή) και δεν τους αφήνουν να τα λειτουργήσουν, οι εναλλακτικές οικονομίες των εντός/εκτός, η έλλειψη κάθε προοπτικής των εντελώς εκτός, κάτι που κάνει ακόμα και αυτούς σε ένα βαθμό να χωράνε κάτω από το (μη-)αίτημα της δημοκρατίας, ενώ ταυτόχρονα η παρουσία τους συνήθως αποτελεί (σε σημαντικό βαθμό, αλλά όχι απο- κλειστικά) την εισβολή των ταραχών στα κινήματα. Αυτή η συνάντηση καθιστά τη «δημοκρατία» το (μη-)αίτημα που εκφράζει το όριο του ταξικού ανήκειν σε όλες τις τάξεις και τα στρώματα που ανήκουν οι «από κάτω».

Το (μη-)αίτημα της «δημοκρατίας» δεν αμφισβητεί την ύπαρξη γενικά της ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής, στα ανεπτυγμένα κράτη θέτει ζήτημα νομικής μορφής (κρατική ή ιδιωτική ιδιοκτησία) ή στις πιο προωθημένες εκφράσεις του ζήτημα «ιδιοκτησίας από τους εργάτες που δούλευαν στην επιχείρηση προ κρίσης». Το κεφάλαιο στην άρθρωση του ριζοσπαστικού, αυτοδιαχειριστικού λόγου των αγώνων θεωρείται ως κάτι αδρανές, σαν μέσα παραγωγής που δεν κάνουν τίποτα, αργούν. Οι προλετάριοι ζητούν εκείνο που τάζει με ιλουστρασιόν τρόπο ο νεοφιλελευθερισμός και το επενδύουν με εναλλακτισμό, με την απαραίτητη εξισωτική προοπτική του αγώνα. Πρόκειται για τη διεκδίκηση του προλεταριάτου για διαιώνιση του καπιταλισμού με εξωκαπιταλιστικούς όρους. Πρόκειται για μια ουτοπία, που δεν λαμβάνει υπόψη της, γιατί αν το έκανε δεν θα μπορούσε να υπάρχει, ότι η ίδια η ύπαρξη των αυτοαπασχολούμενων ή μικρών συνεργατικών ή συνεταιριστικών επιχειρήσεων προϋποθέτει, υπό τη συγκεκριμένη διάρθρωση που υπάρχει σήμερα, τη συγκέντρωση μεγάλου κεφαλαίου, το οποίο τα μικρότερα κεφάλαια αλλά και αυτοαπασχολούμενοι πλαισιώνουν και υποβοηθούν την αναπαραγωγή του λόγω της ευελιξίας τους, αλλά και από το οποίο σε τελική ανάλυση μέσω κάποιου τύπου χρηματοπιστωτικού συστήματος θα μπορούν να χρηματοδοτούνται. Το (μη-)αίτημα της δημοκρατίας δεν θέτει ζήτημα κατάργησης του χρήματος αλλά στην καλύτερη περίπτωση ζήτημα χρηστής και κοινωνικά ελεγχόμενης διαχείρισης του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Στην πράξη με το (μη-)αίτημα για «δημοκρατία» και οριακά αυτοδιαχείριση, οι προλετάριοι θέτουν ζήτημα περαιτέρω κοινωνικοποίησης του κεφαλαίου τη στιγμή που η κρίση απαιτεί περαιτέρω συγκεντροποίηση για να ξεκινήσει ένας νέος κύκλος συσσώρευσης.

Το (μη-)αίτημα της δημοκρατίας δεν θέτει ζήτημα κατάργησης των κοινωνικών ρόλων αλλά ζήτημα εξίσωσης των διαφορετικών ρόλων μεταξύ τους (άνδρα-γυναίκας, λευκού-έγχρωμου κτλ.). Σχετικά με το τελευταίο ζήτημα η «κοινή ζωή» σε έναν δημόσιο χώρο, στις καταλήψεις των πλατειών, έχει αναδείξει το ανέφικτο αυτής της «ισότητας» και έχει δημιουργήσει πολύ ενδιαφέρουσες συγκρούσεις σχετικά με την οργάνωση της καθημερινότητας στη βάση των κοινωνικών ρόλων της καπιταλιστικής κοινωνίας. Έτσι για παράδειγμα γίνονται ορατές οι συγκρούσεις γύρω από τη σεξουαλική καταπίεση και γύρω από τη διάκριση μεταξύ «ειδικών» και μη. Όλα αυτά που ζητάει το κίνημα, χωρίς να μπορεί να τα αρθρώσει ως συγκεκριμένα αιτήματα δεν είναι από μόνα τους επικίνδυνα για την αναπαραγωγή της σχέσης του κεφαλαίου στο σύνολό της. Υπάρχει όμως ένα κρίσιμο στοιχείο, που καθιστά αυτήν την κατάσταση μεταβατική. Η πραγματική γενίκευση αυτών των στοιχείων, η πραγματική ηγεμόνευσή τους στο κίνημα (κάτι που συνδέεται με το ότι το κίνημα κατά κανόνα δεν είναι εργατικό) αποτελεί αμφισβήτηση κοινωνικών ρόλων απαραίτητων για τη συγκρότηση της εργατικής τάξης και δεν αφήνει περιθώρια να ενσωματωθούν από το κεφάλαιο με τους γνωστούς από το παρελθόν τρόπους. Ούτε ο παραδοσιακός εθνικισμός σε μια περίοδο που η διεθνοποίηση και η υπερεθνική περιφερειο- ποίηση του κεφαλαίου είναι απαραίτητη για την αναπαραγωγή του, ούτε ο παραδοσιακός σεξισμός σε μια περίοδο που ακόμη και στα μη ανεπτυγμένα κράτη το ζήτημα της ατομικής ελευθερίας ανάγεται ως κεντρικό, μπορούν να αποτελέσουν απάντηση ενσωμάτωσης της αμφισβήτησης των ρόλων που απαιτείται να έχουν οι άνθρωποι για να αναπαράγεται η καπιταλιστική κοινωνία. Ο νέου τύπου «φασισμός» που όντως παράγεται δεν είναι βέβαια ο ιστορικός φασισμός, ο οποίος σε αρκετά στοιχεία του αποτέλεσε πρωταρχικό στάδιο του επερχόμενου τότε κεϋνσιανισμού, είναι μια grotesque αναβίωση του παλιού καθώς αποτελεί μια προσπάθεια ενσωμάτωσης διαφορετικών παραγωγικών σχέσεων (αυτό θα απαντηθεί με λεπτομέρεια στο επόμενο ερώτημα). Ο σεξισμός ως κρατική πολιτική που παράγεται κυρίως στα υποδέεστερα στην καπιταλιστική ιεραρχία κράτη ως οργανωμένη απάντηση στα κινήματα «δημοκρατίας» φαίνεται, προς το παρόν τουλάχιστον, αρκετά δύσκολο να αποτελέσει τη νέα κοινωνική βάση συναίνεσης. Με τις παρατηρήσεις αυτές επανερχόμαστε στο συμπέρασμα ότι το κίνημα αμφισβητώντας με μια πολιτική γλώσσα τους βασικούς θεσμούς της αναπαραγωγής χωρίς ταυτόχρονα να θέτει το ζήτημα της αξίας και το ζήτημα της καθήλωσης σε κοινωνικούς ρόλους στον ορίζοντά του, στην πραγματικότητα θέτει αίτημα αναπαραγωγής του καπιταλισμού με εξωκαπιταλιστικούς όρους.