κείμενο που περιλαμβάνεται στο blaumachen #6
Το έσχατο σημείο της αμοιβαίας συνεπαγωγής των τάξεων είναι όταν το
προλεταριάτο κυριεύει τα μέσα παραγωγής. Τα κυριεύει, αλλά δεν μπορεί να τα
ιδιοποιηθεί. Η ιδιοποίηση από το προλεταριάτο δεν είναι ιδιοποίηση, επειδή
πραγματοποιείται μόνο μέσω της ίδιας του της κατάργησης ως τάξης.
«Η αυτοοργάνωση είναι η πρώτη πράξη της επανάστασης, η συνέχεια
πραγματοποιείται εναντίον της»
Η κυρίευση των στοιχείων του κεφαλαίου: ιδιοποίηση ή κομμουνιστικοποίηση;
Το ζήτημα της κομμουνιστικοποίησης έγκειται στην υπέρβαση από το προλετα-
ριάτο, ή μάλλον από τους προλετάριους, της υπεράσπισης της κατάστασής τους,
άρα και της αμοιβαίας συνεπαγωγής τους με το κεφάλαιο, μέσα σε μια δρα-
στηριότητα κυρίευσης του κεφαλαίου – δραστηριότητα που δεν είναι κοινωνι-
κοποίηση, δηλαδή τρόπος διαχείρισης της οικονομίας, αλλά συγκρότηση μιας
κοινότητας ατόμων η οποία είναι κατά άμεσο τρόπο τα συστατικά της στοιχεία.
Οι κοινωνίες, δηλαδή οι κοινότητες που κυριαρχούνται και εκπροσωπούνται
από μια τάξη, συγκροτούν την ενότητα των ατόμων που είναι μέλη τους, αλλά τα
άτομα είναι μέλη των κοινωνιών μόνο σαν μέσα άτομα μιας τάξης· τα μοναδικά
άτομα δεν έχουν κοινωνική ύπαρξη. Η κομμουνιστικοποίηση πραγματοποιείται
μέσω της κυρίευσης των μέσων διαβίωσης, επικοινωνίας, μεταφοράς και παρα-
γωγής με τη στενή έννοια. Η κομμουνιστικοποίηση των σχέσεων, η συγκρό-
τηση της ανθρώπινης κοινότητας, ο κομμουνισμός, πραγματοποιείται για τον
αγώνα κατά του κεφαλαίου, μέσα σε αυτόν και μέσω αυτού. Στον αγώνα αυτόν
δεν μπορούμε να αντιπαραθέτουμε την κυρίευση των υλικών μέσων και τον
μετασχηματισμό των προλετάριων σε άτομα που είναι κοινωνικά απευθείας και
δίχως μεσολάβηση (άμεσα κοινωνικά άτομα): πρόκειται για μιαν αξεχώριστη
δραστηριότητα, και την ταύτιση αυτή την ορίζει η σημερινή μορφή της αντί-
φασης προλεταριάτου/κεφαλαίου. Η ριζική διαφορά με την κοινωνικοποίηση
είναι ότι δεν πρόκειται για αλλαγή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των υλικών
μέσων. Στην κομμουνιστικοποίηση δεν υπάρχει ιδιοποίηση των αγαθών από
κανένα όργανο (κράτος, κομμούνα, ή ακόμα συμβούλιο) που θα εκπροσωπούσε
τους προλετάριους, θα κυριαρχούσε πάνω τους στη δράση της απαλλοτρίωσης
του κεφαλαίου κι έτσι θα τη μετέτρεπε σε ιδιοποίηση. Η αλλαγή του ιδιοκτησι-
ακού καθεστώτος είναι συγκρότηση μιας νέας μορφής οικονομίας, του σοσια-
λισμού, έστω κι αν θα έπαιρνε το όνομα της αλληλέγγυας οικονομίας. Όταν ο
σοσιαλισμός ήταν πραγματικά εφικτός, αυτό ανέβαλλε τον κομμουνισμό για το
απώτατο μέλλον. Επρόκειτο στην πραγματικότητα για την αδυναμία του σοσια-
λισμού να είναι ό,τι ισχυριζόταν πως είναι: μεταβατικό στάδιο προς τον κομμου-
νισμό. Ο σοσιαλισμός ήταν τελικά η αντεπανάσταση που προσιδίαζε στη μόνη
πραγματική επανάσταση της περιόδου. Η κομμουνιστικοποίηση δεν συγκροτεί
οικονομία· χρησιμοποιεί τα πάντα, αλλά δεν έχει άλλο σκοπό από τον ίδιο τον
εαυτό της. Η κομμουνιστικοποίηση δεν είναι αγώνας για τον κομμουνισμό, εί-
ναι ο κομμουνισμός που συγκροτείται ενάντια στο κεφάλαιο.
Η συνύφανση της κομμουνιστικοποίησης και της κοινωνικοποίησης
Ενώ η δράση της κομμουνιστικοποίησης αποτελεί κατάληξη της ταξικής πάλης
μέσα στην επαναστατική κρίση, η ίδια η δράση της κυρίευσης μπορεί, όπως
είδαμε, να είναι είτε κομμουνιστικοποίηση είτε κοινωνικοποίηση. Κάθε δράση
τέτοιου τύπου μπορεί να πάρει τη μια ή την άλλη μορφή· όλα εξαρτώνται από τη
δυναμική, όλα εξαρτώνται από το διαρκώς μετασχηματιζόμενο πλαίσιο, δηλαδή
όλα εξαρτώνται από τον αγώνα εναντίον του κεφαλαίου, ο οποίος είτε βαθαίνει
και επεκτείνεται είτε επιβραδύνεται και πολύ γρήγορα παρακμάζει. Όλα εξαρ-
τώνται επίσης από τον αγώνα που διεξάγεται μέσα στον αγώνα εναντίον του
κεφαλαίου. Η συγκρότηση του κομμουνισμού συνυφαίνεται με τη συγκρότηση
μιας έσχατης μορφής της καπιταλιστικής κοινωνικοοικονομικής εναλλακτικής
λύσης. Η τάση για τη συγκρότηση οργάνων που θα επιδιώκουν να μετατρέψουν
την κυρίευση των υλικών μέσων σε οικονομική και πολιτική κοινωνικοποίη-
ση θα είναι συνεχής μέχρι την πλήρη κομμουνιστικοποίηση. Αυτή η μόνιμη
παρουσία, μέσα στο κίνημα της επανάστασης, μιας τροχοπέδης που μπορεί να
χρησιμοποιηθεί από την καπιταλιστική αντεπανάσταση εκφράζει το γεγονός ότι
θα υπάρχει μέχρι τέλους μια διάσταση επιβεβαίωσης και απελευθέρωσης της
εργασίας, γιατί το κίνημα της επανάστασης είναι και παραμένει κίνημα της τάξης
της εργασίας ακόμα και μέσα στην υπέρβαση των δραστηριοτήτων ως εργασίας.
Η διατήρηση αυτής της επιβεβαίωσης παράγεται από τη συνεχιζόμενη ύπαρξη
του κεφαλαίου. Όσο το κεφάλαιο υπάρχει απέναντι στο προλεταριάτο, ακόμα και
στο προλεταριάτο που τείνει να το καταργήσει κι επομένως να αυτοκαταργηθεί
και το ίδιο, το προλεταριάτο διατηρεί μια θετικότητα. Αυτή η θετικότητα της ερ-
γασίας, έστω κι αν δεν επιβεβαιώνεται πια από το κεφάλαιο, επανενεργοποιείται
μέσα στην επαναστατική διεργασία επειδή, μέσα σε αυτήν, η κοινωνική αναπα-
ραγωγή εξαρτάται από τη δράση των προλετάριων.
Το παρελθόν των επαναστάσεων μας δείχνει ολοφάνερα ότι «η κόκκινη σημαία
μπορεί να υψωθεί ενάντια στην κόκκινη σημαία» μέχρι να καταφθάσουν τα
στρατεύματα του κράτους και του παρακράτους
Το κεφάλαιο «δεν θα διστάσει» να διακηρύξει ξανά ότι η εργασία είναι «η μόνη
παραγωγική δραστηριότητα», προκειμένου να σταματήσει το κίνημα της κατάρ-
γησής του και να το καθυποτάξει μόλις μπορέσει. Η μόνη υπέρβαση αυτής της
διάστασης έγκειται στη νίκη της κομμουνιστικοποίησης, που είναι η συντελε-
σμένη κατάργηση της καπιταλιστικής τάξης και του προλεταριάτου. Η υπέρ-
βαση αυτής της αντεπανάστασης δεν πρόκειται ποτέ να είναι γαλήνια, δεν θα
συντελείται πάντα «στην πορεία», δεν θα είναι μια γνήσια και πιο ταχύρρυθμη
εκδοχή του «μαρασμού του κράτους» που προβλεπόταν από τον σοσιαλισμό.
Κάθε κρατική ή παρακρατική μορφή θα κάνει πάντοτε το παν για να διατηρηθεί,
εν ονόματι μάλιστα της ανάγκης για την απώτερη εξαφάνισή της! Αυτή η αρτη-
ριοσκλήρωση και αυτή η διατήρηση δεν είναι «αντεπαναστατικές τάσεις μέσα
στην επανάσταση», αλλά είναι η αντεπανάσταση. Η καπιταλιστική αντεπανάστα-
ση απέναντι στην επανάσταση.
Ο κομμουνισμός δεν αγωνίζεται εναντίον της δημοκρατίας, αλλά η αντεπανάσταση
αυτοαναγορεύεται δημοκρατική
Επικαλούμενη και η ίδια την κατάργηση των τάξεων, η ριζοσπαστική δημοκρα-
τία θα κάνει το παν για να διατηρήσει ή να αποκαταστήσει δομές εκλογής εκ-
προσώπων, τις οποίες θα χαρακτηρίζει αναγκαίες προκειμένου να αποφευχθεί
ο σχηματισμός ενός νέου διευθυντικού στρώματος, αυτοεγκατεστημένου και
ανεξέλεγκτου. Η συγκρότηση του κομμουνισμού διαπλέκεται με τη συγκρότηση
μιας ύστατης μορφής σοσιαλισμού, έστω κι αν το κίνημα που τη στήριζε –το
εργατικό κίνημα– έχει εξαφανιστεί οριστικά.
Ο αγώνας για να «λογικευτούν» οι φράξιες του προλεταριάτου που επιδί-
δονται με μεγαλύτερο ζήλο στην απαλλοτρίωση του κεφαλαίου θα είναι ακόμα
βιαιότερος στον βαθμό που θα εμφανίζεται σαν υπεράσπιση της δημοκρατικής
επανάστασης, η οποία αρνείται να επιτρέψει σε «μειοψηφίες» να θέσουν σε κίν-
δυνο τις κατακτήσεις της πλειοψηφίας.
Η υπεράσπιση των κεκτημένων είναι δυνατότητα μιας νέας φάσης αντεπανάστασης
Η κομμουνιστικοποίηση ποτέ δεν θα έχει κεκτημένο. Όλες οι οικειοποιήσεις
που συγκροτούν την άμεση κοινότητα θα αμφισβητηθούν σαν καθαρές απαλ-
λοτριώσεις, σαν ανεξέλεγκτη κυρίευση, και θα κηρυχθούν κοινωνικοποιήσεις
μόλις επιβραθυνθεί το κίνημα και συγκροτηθεί μια οιονεί κρατική δομή για να
υπερασπίσει κάτι που, εκείνη τη στιγμή, θα φανεί σαν κεκτημένα και σαν στοι-
χεία της συγκρότησης μιας ενδεχόμενης νέας οικονομίας. Για να αυτοδιαλυθεί,
η τάξη αναγνωρίζει τον εαυτό της σαν διαιρεμένη και ετερογενή· η κατάργηση
του προλεταριάτου σαν διάλυση των άλλων τάξεων προϋποθέτει την εσωτερική
ανάγκη του προλεταριάτου για αυτές τις άλλες τάξεις, για να τις απορροφήσει
διαλύοντάς τες, και ταυτόχρονα την αντίθεση με αυτές. Η κομμουνιστικοποίηση
ζει διαρκώς μέσα στις συνθήκες της αρτηριοσκλήρωσής της. Όλα θα συμβούν
σε γεωγραφικό επίπεδο, σε οριζόντιο επίπεδο, και όχι στο κλαδικό επίπεδο που
διαφοροποιεί τους τύπους δραστηριότητας. Τα όρια θα βρίσκονται παντού και η
γενικευμένη συνύφανση επανάστασης και αντεπανάστασης θα εκδηλώνεται σε
πολύμορφες και χαοτικές συγκρούσεις. Το προλεταριάτο καταργείται μέσα στην
ανθρώπινη κοινότητα την οποία παράγει. Το περιεχόμενο και η δύναμη της
αντεπανάστασης είναι οι εσωτερικές και δυναμικές αντιφάσεις αυτής της διερ-
γασίας, επειδή μέσα σε καθεμιά από αυτές μπορεί να αναγεννηθεί το κεφάλαιο.
Επειδή για την τάξη η αυτοκατάργησή της είναι υπέρβαση της αυτονομίας της:
εκεί ακριβώς βρίσκεται το περιεχόμενο και η δύναμη της καπιταλιστικής αντεπα-
νάστασης.
Η επέκταση είναι η πορεία της νίκης, η επιβράδυνση είναι η πορεία
της αντεπανάστασης
Ο αγώνας του κεφαλαίου να ανακτήσει τον κοινωνικό έλεγχο θα είναι διπλός,
χωρίς αυτό να αποτελεί στρατηγική. Αφενός τα κράτη θα αγωνίζονται για να
αποκαταστήσουν την κυριαρχία τους και να επαναδρομολογήσουν την εκμετάλ-
λευση, αφετέρου η καπιταλιστική κοινωνία θα διατηρείται πάνω στην εντελώς
αμφίσημη βάση λαϊκών εξουσιών και αυτοδιαχείρισης. Στην τυπική υπαγωγή,
το σύνολο του προϊόντος της εργασίας υπήρξε μια μακρόχρονη εργατική διεκ-
δίκηση. Τώρα η διεκδίκηση αυτή βρίσκει μια νέα νιότη και αποτελεί ιδεώδες
περιεχόμενο για την αναπαραγωγή των καπιταλιστικών σχέσεων και «στέρεη»
βάση αντίστασης στην κομμουνιστικοποίηση – οι φράξιες αυτές μπορεί να συ-
γκρούονται ή να συμμαχούν, σε συνάρτηση με την κατάσταση κι επομένως με
την ανάπτυξη του κινήματος της κομμουνιστικοποίησης. Η δράση της καπι-
ταλιστικής τάξης μπορεί εξίσου να είναι στρατιωτική όσο και να απαρτίζεται
από κοινωνικά αντίμετρα και κατασκευή συγκρούσεων με βάση τις ικανότητες
του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής τις οποίες η ίδια η επανάσταση ωθεί σε
απρόσμενη εξέλιξη, από την αναβίωση της δουλείας μέχρι την αυτοδιαχείριση.
Το κυριότερο όμως είναι ότι η αναπαραγωγή του καπιταλιστικού τρόπου πα-
ραγωγής θα διαχέεται δίπλα στην επανάσταση, σε όλες τις στιγμές όπου η κομ-
μουνιστικοποίηση θα τείνει, από την ίδια της τη φύση, να αποστεωθεί σαν απλή
οργάνωση της επιβίωσης των προλετάριων, σαν κοινωνικοποίηση. Η καπιταλι-
στική τάξη μπορεί εξίσου να συγκεντρώνει την αντεπαναστατική της δράση στο
κράτος όσο και να αποκεντρώνει τη σύγκρουση περιφερειοποιώντας την, τεμα-
χίζοντας τις τάξεις σε κοινωνικές κατηγορίες, ακόμα και εθνοτικοποιώντας την,
αφού μια κατάσταση κρίσης είναι και ενδοκαπιταλιστική σύγκρουση. Αν, στο
πλαίσιο μιας ενδοκαπιταλιστικής σύγκρουσης, μία από τις καπιταλιστικές ζώνες
κατορθώσει, μέσω της γενικής απαξίωσης που προκαλεί η κρίση, να αντιπρο-
σωπεύσει μια συνολική λύση για όλα τα κεφάλαια, τότε θα την αντιπροσωπεύσει
και για τους ηττημένους.
Η επικράτηση της επανάστασης δεν θα είναι ευθύγραμμη
Ορισμένες φράξιες του εξεγερμένου προλεταριάτου θα συντριβούν, ορισμένες
θα «μεταστραφούν» στηρίζοντας συντηρητικά μέτρα επιβίωσης, άλλες εξεγέρ-
σεις θα πάρουν τη σκυτάλη. Μερικές από τις φράξιες που μεταστράφηκαν/τελ-
ματώθηκαν θα ξαναρχίσουν τις ανεξέλεγκτες απαλλοτριώσεις και την οργάνωση
του αγώνα από τους αγωνιζόμενους και μόνο για τον αγώνα, χωρίς εκπροσώπη-
ση, χωρίς έλεγχο από κανέναν εξ ονόματος του οτιδήποτε, ξαναπιάνοντας έτσι
το νήμα της συγκρότησης του κομμουνισμού, ο οποίος δεν είναι σκοπός αλλά
περιεχόμενο του αγώνα. Οι αντεπαναστατικές ιδεολογίες θα είναι πολλές, αρχί-
ζοντας ίσως από την ιδεολογία της επιβίωσης της οικονομίας: ας διατηρήσουμε
οικονομικούς μηχανισμούς, ας μην καταστρέψουμε κάθε οικονομική λογική, για
να μπορέσουμε στη συνέχεια να οικοδομήσουμε μια νέα οικονομία. Η επιβίωση
της οικονομίας είναι επιβίωση της ανταλλαγής, άσχετα αν η ανταλλαγή αυτή
χρησιμοποιεί το χρήμα, οποιουδήποτε είδους κουπόνι ή απλώς τον αντιπραγμα-
τισμό, στον οποίο μπορεί να απονεμηθεί ο τίτλος της εργατικής αλληλοβοήθειας!
Η χαριστικότητα, η πλήρης απουσία λογιστικής παρακολούθησης για οτιδήποτε,
είναι ο άξονας γύρω από τον οποίο συγκροτείται η επαναστατική κοινότητα.
Μόνο η χαριστικότητα επιτρέπει τη συσπείρωση όλων των μη άμεσα προλεταρι-
ακών κοινωνικών στρωμάτων που αποσυντίθενται μέσα στην καταλυτική κρίση,
και με αυτόν τον τρόπο την ενσωμάτωση/κατάργηση όλων όσων δεν είναι άμε-
σα προλετάριοι, όλων των «άκληρων» (συμπεριλαμβανομένων εκείνων που θα
έχουν φτάσει στην κατάσταση αυτή εξαιτίας της επαναστατικής δραστηριότητας),
των ανέργων, των κατεστραμμένων αγροτών του «τρίτου κόσμου», των μαζών
της παραοικονομίας. Το ζητούμενο είναι η διάλυση αυτών των μαζών ως μεσαί-
ων στρωμάτων, ως αγροτών, η διάρρηξη των σχέσεων προσωπικής εξάρτησης
μεταξύ «αφεντικών» και «μισθωτών» ή της κατάστασης «ανεξάρτητου μικροπα-
ραγωγού» στο πλαίσιο της παραοικονομίας, με τη λήψη συγκεκριμένων κομ-
μουνιστικών μέτρων που υποχρεώνουν όλα αυτά τα στρώματα να ενταχθούν
στο προλεταριάτο, δηλαδή που ολοκληρώνουν την «προλεταριοποίησή» τους…
Οι προλετάριοι που κομμουνιστικοποιούν την κοινωνία δεν κάνουν «με-
τωπική πολιτική», δεν επιζητούν ένα κοινό πρόγραμμα για τα θύματα του κε-
φαλαίου. Αν κάνουν μετωπική πολιτική είναι καταδικασμένοι, αν μείνουν μόνοι
τους είναι και πάλι καταδικασμένοι. Χρειάζεται να αντιμετωπίσουν όλες τις άλ-
λες τάξεις της κοινωνίας όντας η μόνη τάξη που, για να θριαμβεύσει,
δεν μπορεί να παραμείνει ό,τι είναι. Τα μέτρα κομμουνιστικοποίησης είναι κατάργηση του
προλεταριάτου· είναι επίσης ενοποίησή του, αλλά μόνο μέσα στην κατάργησή
του και μέσω αυτής. Ταυτόχρονα διαλύουν τις βάσεις ύπαρξης (που έτσι απορ-
ροφώνται στη διαδικασία κομμουνιστικοποίησης) πολυποίκιλων ενδιάμεσων
στρωμάτων (πλαισίωση της καπιταλιστικής παραγωγής και αναπαραγωγής) και
εκατομμυρίων (ή δισεκατομμυρίων;) ανθρώπων που υπόκεινται σε εκμετάλ-
λευση μέσω του προϊόντος της εργασίας τους και όχι μέσω της πώλησης της
εργασιακής τους δύναμης. Τόσο σε επίπεδο περιφερειών όσο και σε παγκόσμιο
επίπεδο, η κομμουνιστικοποίηση θα έχει μια δράση που θα μπορούσαμε να
αποκαλέσουμε «ανθρωπιστική» –όσο κι αν αυτός ο όρος είναι σήμερα καταρρα-
κωμένος– επειδή η κομμουνιστικοποίηση θα επωμιστεί όλη την εξαθλίωση του
κόσμου. Η ανθρώπινη δραστηριότητα σαν ροή είναι η μόνη προϋπόθεση της συλλο-
γικής συνέχισής της, δηλαδή μιας συνέχισης ατομικής, επειδή όντας προϋπόθεση
του εαυτού της δεν γνωρίζει τι είναι το προϊόν και μπορεί επομένως να δώσει
αφειδώλευτα. Δρώντας σαν τάξη, το προλεταριάτο διαλύεται σαν τάξη μέσα από
αυτές τις κυριεύσεις, καθώς μέσα τους ξεπερνάει την «αυτονομία» του.
Η δημοκρατία και η αλληλέγγυα οικονομία θα είναι οι δύο μεγάλες ιδεολογικές
κατασκευές προς καταπολέμηση
Η δημοκρατία και η αλληλέγγυα οικονομία θα συνδυαστούν με άλλα συστήματα
ανάλογα με τον τόπο. Θα συνδυαστούν κυρίως με την ιδεολογία των κοινοτή-
των, οι οποίες μπορεί να είναι κάθε είδους: εθνικές, φυλετικές, θρησκευτικές.
Πιθανόν πιο επικίνδυνη θα είναι η συγκρότηση τοπικών κοινοτήτων, αυθόρ-
μητων και αναπόφευκτων («Αυτός είναι ο δικός μας τόπος»). Οι κοινότητες
αυτές θα έχουν αναρίθμητες παραλλαγές και οι αντίστοιχες ιδεολογίες μπορούν
να πάρουν όλους τους πολιτικούς χρωματισμούς: συντηρητικές, αντιδραστικές,
δημοκρατικές και βέβαια πάνω απ’ όλα επαναστατικές· εκεί η συνύφανση επα-
νάστασης και αντεπανάστασης θα είναι ο κανόνας. Ο λόγος είναι ότι δεν υπάρχει
κατάσταση που, από μόνη της, να είναι αδιέξοδη για το κεφάλαιο. Η δράση του
προλεταριάτου είναι εκείνη που θα έχει αποτέλεσμα να αδυνατεί το κεφάλαιο
να δομήσει έναν ανώτερο τρόπο αξιοποίησης, για τον οποίο πάντα θα έβρισκε
τις προϋποθέσεις μέσα σε κάθε κρίση και κάθε σύγκρουση με το προλεταριάτο
από τρεις απόψεις:
• πολυμορφία και κατάτμηση του προλεταριάτου·
• διάλυση και απορρόφηση πολυποίκιλων εκμεταλλευμένων στρωμάτων
έξω από μια άμεση υπαγωγή της εργασίας τους στο κεφάλαιο·
• ενδοκαπιταλιστικές συγκρούσεις που παρασύρουν το προλεταριάτο, για
το οποίο οι συγκρούσεις αυτές έχουν χροιά ενσωμάτωσης και αναπαρα-
γωγής. Απ’ όλα αυτά προκύπτουν η δύναμη και το περιεχόμενο της αντεπανά-
στασης – δύναμη και περιεχόμενο που συνδέονται ευθέως με τις άμεσες, εμπει-
ρικές ανάγκες της κομμουνιστικοποίησης (τις δυναμικές αντιφάσεις της ή τις
αντιφάσεις της δυναμικής της).
Δεν υπάρχει ιδεολογική πάλη· η πρακτική πάλη είναι θεωρητική
Δεν πρέπει να φανταζόμαστε την αντιιδεολογική πάλη σαν διαφορετική από την
ίδια την κομμουνιστικοποίηση: οι ιδεολογίες δίνουν μάχη μέσα στην κομμου-
νιστικοποίηση, επειδή ανήκουν σε όσα το κίνημα καταργεί. Η συγκρότηση του
κομμουνισμού δεν μπορεί να αποφύγει τις βίαιες συγκρούσεις με την αντεπα-
νάσταση, αλλά αυτές οι «στρατιωτικές» πτυχές δεν οδηγούν στη διαμόρφωση
ενός μετώπου. Αν διαμορφωνόταν ένα τέτοιο μέτωπο, η επανάσταση θα είχε
ηττηθεί, τουλάχιστον εκεί που βρίσκεται το μέτωπο και μέχρι να απορροφηθεί.
Η επανάσταση θα είναι ταυτόχρονα γεωγραφική και χωρίς μέτωπα. Οι απαρχές
κομμουνιστικοποίησης θα είναι πάντα τοπικές και με άμεση και πολύ γρήγορη
επέκταση, σαν ξεκινήματα φωτιάς· ακόμα κι αν η φλόγα σβήσει, η φωτιά θα
σιγοκαίει κάτω από την αυτοδιαχείριση και τις κοινότητες πολιτών. Ο κομμου-
νισμός θα προκύψει από μια τεράστια συμπλοκή. Η διαδικασία της κομμουνι-
στικοποίησης θα είναι όντως μεταβατική περίοδος, αλλά κάθε άλλο παρά μια
ήρεμη περίοδος σοσιαλιστικής και/ή δημοκρατικής οικοδόμησης ανάμεσα σε
μια χαοτική επαναστατική περίοδο και τον κομμουνισμό. Είναι σαφές ότι μια τέ-
τοια πρόβλεψη, όσο κι αν είναι εύλογη, δεν έχει τίποτα που να προκαλεί ενθου-
σιασμό! Δεν πρόκειται ούτε για τη βαρβαρότητα, η οποία δεν έχει νόημα, ούτε
για τη βασιλική οδό του ειδυλλιακού αύριο! Είναι μια προοπτική που έχει τις
ρίζες της στην τωρινή κατάσταση του κεφαλαίου και των αγώνων, στην τωρινή
πάλη ανάμεσα στο προλεταριάτο και το ευρισκόμενο σε κρίση αναδιαρθρωμένο
κεφάλαιο. Είναι μια προοπτική που θέτει την υπέρβαση αυτών των αγώνων όχι
σαν μια ευθύγραμμη πορεία, αλλά μέσα στην εμβάθυνση της τωρινής κρίσης
του κεφαλαίου.
Η συνύφανση μεταξύ επανάστασης και αντεπανάστασης συνεπάγεται όλη
την οργάνωση που προσφέρει στον εαυτό του το κίνημα της ταξικής πάλης. Ένα
συντονιστικό, μια συλλογικότητα ή οποιαδήποτε άλλη μορφή μπορεί να είναι ο
οργανωμένος αγώνας ή να τείνουν σε μια εκπροσώπηση αυτού του αγώνα, να
τείνουν να εξελιχθούν, μέσα σε μια κατάσταση αποσάθρωσης του κράτους, προς
μια οιονεί κρατική μορφή. Δεν πρόκειται για αντίθεση μεταξύ οργάνωσης και
αυθορμητισμού (όλα είναι πάντοτε αυθόρμητα και οργανωμένα), αλλά για αντί-
θεση μεταξύ απαλλοτρίωσης και ιδιοποίησης, μεταξύ κομμουνιστικοποίησης και
κοινωνικοποίησης – όπου αυτή η τελευταία απαιτεί να υπάρχει η κοινωνία,
δηλαδή να είναι η κοινωνία κάτι διακριτό από τους «ανθρώπους», από αυτούς
τους «ανθρώπους» για τους οποίους θα μιλήσουμε στη συνέχεια. Στους αγώνες
του 2003 στη Γαλλία, είδαμε τους προλετάριους να συγκροτούν μεταξύ τους
αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε διυποκειμενικότητα, χωρίς υποταγή
στα συνδικάτα, η οποία τους άφηνε να οργανώσουν μια καθαρά σκηνική ανα-
παράσταση αυτής της ενότητας. Όμως ο αγώνας δεν ξεπέρασε το γενικό όριό
της εκείνης της εποχής, τον ριζοσπαστικό δημοκρατισμό: πολιτική παγίωση των
ορίων του ταξικού αγώνα με πρόταση λύσεων στα «προβλήματα του κεφαλαί-
ου», π.χ. την «υπεράσπιση των δημόσιων υπηρεσιών». Επρόκειτο όντως για μια
διυποκειμενικότητα, κατά το ότι επρόκειτο για υποκείμενα (ακόμη προλετάρι-
ους) που συνδέονταν απέναντι στο αντικείμενό τους: το κεφάλαιο. Στην Ελλά-
δα το 2008 οι ταραχές ήταν κατά βάση διυποκειμενικότητα. Αντιμετωπίζοντας
το ζήτημα της δημοκρατίας, η διυποκειμενικότητα των ελλήνων εξεγερμένων
βρισκόταν αντιμέτωπη, μέσω της έλλειψης αιτημάτων, με το ταξικό ανήκειν σαν
εξωτερικό καταναγκασμό, πέρα από την ακύρωση που αντιπροσωπεύει ο ριζο-
σπαστικός δημοκρατισμός. Στην κίνηση της κατάργησης του κεφαλαίου, αυτό
αποαντικειμενοποιείται· καταργείται η σχέση υποκειμένου-αντικειμένου, η σχέ-
ση κεφαλαίου-προλεταριάτου. (Ας υπομνησθεί ότι αυτή η κατάργηση είναι το
περιεχόμενο της επαναστατικής διαδικασίας, της κομμουνιστικοποίησης, και ότι,
όσο αυτή δεν έχει ολοκληρωθεί, εξακολουθεί να υπάρχει αυτή η σχέση υποκει-
μένου-αντικειμένου, έστω κι αν το υποκείμενο βρίσκεται σε πορεία κατάργησης
του αντικειμένου του σαν τέτοιου. Μέσα σε αυτήν ακριβώς τη σχέση συντελείται
η κατάργηση, δηλαδή οι προλετάριοι καταργούν το κεφάλαιο που τους κάνει
προλετάριους, αμιγή υποκείμενα απέναντι στο αντικείμενο, και ολόκληρη την
καπιταλιστική κοινωνία). Η επαναστατική διαδικασία αποαντικειμενοποίησης
του κεφαλαίου είναι λοιπόν επίσης διαδικασία καταστροφής της διαχωρισμένης
υποκειμενικότητας του προλεταριάτου· αυτή είναι η διαδικασία που αποκαλού-
με αυτομετασχηματισμό των προλετάριων σε άμεσα κοινωνικά άτομα. Ο μετα-
σχηματισμός αυτός δεν είναι ποτέ δεδομένος πριν ολοκληρωθεί. Με αυτή την
έννοια, οι προλετάριοι είναι εκείνοι που μέχρι τέλους κάνουν την επανάσταση,
επειδή μέχρι τέλους καταργούν το κεφάλαιο που τους κάνει προλετάριους.
Η κομμουνιστικοποίηση και η κοινωνικοποίηση δεν συνθέτουν μιαν αντίφαση
Η αντίφαση εξακολουθεί να είναι αντίφαση κεφαλαίου-προλεταριάτου, δεν γί-
νεται εσωτερική αντίφαση του προλεταριάτου· έστω κι αν υπάρχει ένα εντελώς
αντιθετικό γίγνεσθαι των δύο προοπτικών, αυτές συνυφαίνονται και δεσπόζονται
–η καθεμιά τους αλλά και οι δύο μαζί– από την αντίφαση κεφαλαίου-προλεταρι-
άτου. Ο αγώνας του προλεταριάτου εναντίον του κεφαλαίου γίνεται κατάργηση
των τάξεων μέσω της απαλλοτρίωσης του κεφαλαίου, αλλά η δράση αυτή, στην
αναμέτρησή της με το κεφάλαιο, ξαναδίνει δύναμη στην επιβεβαίωση της εργα-
σίας όταν καθηλώνεται από την καπιταλιστική τάξη (εκεί ακριβώς υφίστανται τα
κεκτημένα που αναφέραμε). Αυτή η –ελλείψει προφανούς εναλλακτικής δυνα-
τότητας– προσωρινή επιβεβαίωση της εργασίας προωθεί ωστόσο μια κοινωνική
κατάσταση που εξέλιξή της θα ήταν ένα κοινωνικό κράτος, άρα μια αντεπανα-
στατική μορφή. Το κίνημα του προλεταριάτου χρειάζεται στην περίπτωση αυτή
να αντιταχθεί σε ό,τι το ίδιο έθεσε. Η διαδικασία αυτομετασχηματισμού σε άμεσα
κοινωνικά άτομα μπορεί, μέσα στον αγώνα εναντίον του κεφαλαίου και άρα
εναντίον της καπιταλιστικής τάξης, να είναι επίσης αγώνας ενάντια σε προλετά-
ριους που υπερασπίζουν την προλεταριακή συνθήκη. Με άλλα λόγια, αγώνας
της κομμουνιστικοποίησης ενάντια στην κοινωνικοποίηση.
Η αντεπανάσταση συγκροτείται στα όρια της επανάστασης
Αυτό ακριβώς προσπαθεί να δείξει κάπως πιο «συγκεκριμένα» το παρόν κείμε-
νο. Στην περίοδο κατά την οποία σημειώθηκαν οι επαναστατικές απόπειρες από
το 1917 έως το 1937, η γενική δομή της αντίφασης κεφαλαίου-προλεταριάτου
έφερε την επιβεβαίωση της τάξης της εργασίας κι επομένως την οικοδόμηση του
σοσιαλισμού. Τώρα η αντίφαση φέρει την αμφισβήτηση του ταξικού ανήκειν και
κατά συνέπεια η γενική δομή θέτει την κομμουνιστικοποίηση. Η δομή αυτή δεν
αποτρέπει την εξακολουθητική ύπαρξη των ορίων, έστω κι αν η κατεύθυνση του
κινήματος είναι η υπέρβασή τους. Το όριο είναι εγγενές σε κάθε επαναστατικό
μέτρο και ξεπερνιέται μόνο με το επόμενο μέτρο. Το όριο του κινήματος της
κομμουνιστικοποίησης είναι ο ταξικός χαρακτήρας του· το κίνημα αυτό είναι η
υπέρβαση του ίδιου του περιορισμένου χαρακτήρα του, αφού αποτελεί κατάργη-
ση των τάξεων, άρα και του προλεταριάτου.
Ο προλετάριος είναι το στερημένο από αντικειμενικότητα άτομο, το άτομο
του οποίου η αντικειμενικότητα βρίσκεται απέναντί του, συγκεντρωμένη στο
κεφάλαιο. Ο προλετάριος περιορίζεται σε καθαρή υποκειμενικότητα, είναι ελεύ-
θερο υποκείμενο-φορέας μιας εργασιακής δύναμης που δεν μπορεί να γίνει
έμπρακτη εργασία παρά μόνο αφού αγοραστεί και τεθεί σε εφαρμογή από τον
καπιταλιστή ιδιοκτήτη της. Το ελεύθερο από τα πάντα υποκείμενο συνδέεται με
την καθαυτό αντικειμενικότητα, το πάγιο κεφάλαιο, η οποία υπάγει την εργα-
σιακή του δύναμη, την υποτάσσει και την ενσωματώνει μέσω της εργασιακής
διαδικασίας. Η κατάργηση του κεφαλαίου είναι κατάργηση της καθαυτό αντι-
κειμεικότητας διαμέσου της κυρίευσης των υλικών μέσων και κατάργηση του
προλεταριακού υποκειμένου με την παραγωγή του άμεσα κοινωνικού ατόμου.
Αυτό ακριβώς αποκαλούμε ταυτόχρονη αποαντικειμενοποίηση και αποϋποκει-
μενοποίηση που παράγονται από την κυρίευση της κοινωνικής ολότητας, από
μια δράση που την καταστρέφει σαν διαχωρισμένη από τα άτομα. Η διαχωρι-
σμένη ολότητα είναι η ανεξάρτητη κοινωνία, ανεξάρτητη εξαιτίας του χωρισμού
της σε τάξεις, και η εκπροσώπησή της από την άρχουσα τάξη. Η κατάργηση
των τάξεων είναι κατάργηση της κοινωνίας· η δημιουργία της σοσιαλιστικής, ή
και «κομμουνιστικής», κοινωνίας εξακολουθεί πάντα να είναι η διατήρηση της
ανεξαρτησίας της κοινότητας σε σχέση με τα μέλη της, τα οποία είναι κοινωνικά
μόνο με τη μεσολάβηση της κοινωνίας. Η κομμουνιστικοποίηση είναι το τέλος
κάθε μεσολάβησης ανάμεσα στα άτομα και τις διαρκώς μεταβαλλόμενες συσπει-
ρώσεις συνάφειάς τους, αλλά στην επανάσταση εξακολουθεί να υπάρχει μεσολά-
βηση από το κεφάλαιο αφού η δραστηριότητα είναι κατάργηση του κεφαλαίου!
Στον βαθμό που μεσολαβείται από το ίδιο το αντικείμενό της, η κομμουνιστι-
κοποίηση πάντα εμπεριέχει τη δυνατότητα να αυτονομηθεί η μεσολάβησή της
και να συγκροτηθεί η επανάσταση σαν δομή διαφορετική από την επαναστατική
δράση. Η τάση αυτή θα υπάρχει ακατάπαυστα – και είναι θεσμοποίηση της επα-
νάστασης και νίκη του κεφαλαίου. Η κομμουνιστικοποίηση είναι επανάσταση
μέσα στην επανάσταση, υπέρβαση της ταξικής αυτονομίας, αλλά η επανάσταση
και η αντεπανάσταση δεν παύουν να βρίσκονται η μια απέναντι στην άλλη. Το
προχώρημα της επανάστασης είναι σχοινοβασία.
B.L., Ιούνιος 2009