Zahtjevi 1
Δημοσιεύουμε παρακάτω μεταφρασμένες από τα αγγλικά[1] κάποιες λίστες αιτημάτων που κυκλοφόρησαν στο διαδίκτυο και αποδίδονται σε συμμετέχοντες στις διαμαρτυρίες στη Βοσνία. Παρά το γεγονός ότι μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν έχουν αναφερθεί μαζικές διαδικασίες συνελεύσεων των συμμετεχόντων στις διαδηλώσεις, οπότε και προκύπτει αμέσως το ερώτημα ποιοι εξέδωσαν αυτά τα κείμενα και υπό ποιες συνθήκες, δεν έχουμε κανένα λόγο να πιστέψουμε το αντίθετο: υποστηρίζουμε λοιπόν ότι τα κείμενα αυτά εκφράζουν πράγματι τις διαθέσεις ενός κομματιού του κόσμου που κατέβηκε στους δρόμους των βοσνιακών πόλεων. Περισσότερο ή λιγότερο σημαντικού, αυτό μένει να φανεί.
Zahtjevi 2
Αν υπάρχει ένα κεντρικό επίδικο, ένας κεντρικός αποδέκτης της κριτικής που ασκούν οι μέχρι τώρα διαδηλώσεις στη Βοσνία, αυτό είναι αναμφίβολα το ίδιο το κράτος της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Είτε αυτό αφορά την ίδια του δομή[2], που εξαιτίας της συνθήκης του Ντέιτον περιλαμβάνει πολλά επίπεδα διακυβέρνησης, είτε την προκλητική συμπεριφορά των κρατικών υπαλλήλων, των οποίων ο αριθμός (και ο μισθός, άμεσος και έμμεσος, φανερός και κρυφός) είναι δυσανάλογα μεγάλος ακριβώς εξαιτίας αυτής της δομής. Παράλληλα, το κράτος εμφανίζεται ως ο μόνος μηχανισμός που συνεχίζει να λειτουργεί όταν σχεδόν καθετί άλλο έχει σταματήσει, μιας από τη στιγμή που «λευκό» και «μαύρο» κεφάλαιο, «διεθνές» και «ντόπιο» χρηματοδοτούν κατ’ απόλυτη προτεραιότητα την ίδια την ύπαρξη ενός κράτους ακόμα και σε συνθήκες ύφεσης ή/και πολύ μικρής ανάπτυξης, δομικής και μακροχρόνιας ανεργίας. Γιατί ξέρουν ότι καπιταλισμός χωρίς κράτος είναι αδιανόητος. Αυτό το κράτος, ως δυσ/λειτουργικός προσοδικός μηχανισμός, γίνεται κατά βάση στόχος όταν πετιούνται κρατικά αυτοκίνητα στα χαντάκια.
Zahtjevi 3
Θεωρούμε ένα από τα σύγχρονα στοιχεία της ταξικής πάλης το γεγονός ότι φτάνει να επιτίθεται στις καπιταλιστικές σχέσεις από μια «προκεχωρημένη θέση» σε σχέση με το παρελθόν στοχεύοντας κατευθείαν το ίδιο το κράτος. Στο παρελθόν, και ας μας επιτραπεί προς το παρόν αυτή η γενίκευση, το κράτος γινόταν περισσότερο αντιληπτό ως πεδίο απόσπασης/αναγνώρισης δικαιωμάτων από ομάδες, τάξεις, στρώματα που ένιωθαν ότι τα στερούνταν: είτε ήταν η εργατική τάξη, είτε οι γυναίκες, είτε οι μειονότητες, είτε… Και ο κατάλογος συνεχώς μάκραινε. Πλέον, από τη στιγμή που το βάθεμα της πραγματικής υπαγωγής της εργασίας, και της ζωής γενικότερα, στο κεφάλαιο απαιτεί ολόκληρες περιφέρειες και κοινωνικοί σχηματισμοί[3] να υπόκεινται σε διαδικασίες αξιολόγησης της ικανότητάς τους να αξιοποιούν την αξία, το κράτος μετασχηματίζεται και ενσωματώνει πλέον το προλεταριάτο όχι μόνο μέσω της ανάπτυξης και της αύξησης του ΑΕΠ[4], όπου και όσο αυτό είναι εφικτό υπό συνθήκες κρίσης, αλλά και αρνητικά, μέσω του αποκλεισμού. Το μείγμα «ενσωμάτωση μέσω της ανάπτυξης» –που σαφώς δεν πρόκειται για τις καλές μέρες του φορντισμού αλλά για flexicurity νέτα σκέτα, το οποίο και δημιουργεί γέφυρες μεταξύ των δύο τύπων ενσωμάτωσης– και «αρνητική ενσωμάτωση μέσω του αποκλεισμού» διαφέρει για κάθε καπιταλιστικό κοινωνικό σχηματισμό. Αυτή η δυναμική, που καθιστά τη βία και την καταστολή δομικό στοιχείο της κρατικής μορφής και μόνο φαινομενικά εμφανίζεται να δικαιώνει τον ορισμό του Βέμπερ για το κράτος, είναι που θέτει το κράτος στο προσκήνιο και το καθιστά εμφανή στόχο των από κάτω. Η πυρπόληση κυβερνητικών κτιρίων στη Βοσνία, το πέταγμα κομπιούτερ από το παράθυρο, ακόμα και το κάψιμο κάποιων ιστορικών αρχείων δείχνουν αν μη τι άλλο τη διάθεση ορισμένων προλετάριων να πάψει να υπάρχει κράτος γενικά. Ο ιστορικά πολυεθνικός χαρακτήρας της βοσνιακής επικράτειας, το αιματοκύλισμα του γιουγκοσλαβικού εμφυλίου και το βαρύ τίμημα που πλήρωσε το βοσνιακό προλεταριάτο, οι εθνοτικές διαιρέσεις και ο ρατσισμός ως ενσωματωμένες λειτουργίες ενός κράτους που προβάλλεται ως failed state, αλλά ποτέ δεν έπαψε να ελέγχει το προλεταριάτο: αναπόφευκτα, το γράφεις «θάνατος στον εθνικισμό» μέσα σε ένα κατεστραμμένο κυβερνητικό κτίριο έχει πολλές προεκτάσεις και δεν ξεχνιέται έυκολα…
Zahtjevi 4
Ένα τέτοιο κατ’ όνομα «δυσλειτουργικό» κράτος αποκτά αναγκαστικά ένα βαθμό σχετικής αυτονόμησης, που όμως κάνει το άλλο μισό του, την κοινωνία πολιτών, να αντιδράει και να επιδιώκει τη διαλεκτική αλληλεπίδραση μαζί του. Ακόμα και βίαια. Οι πρόσφατες ταραχές στη Βοσνία έχουν μια τέτοια διάσταση. Από την άλλη, όμως, θα ήταν σφάλμα να ενταχθούν σε μια συμπαγή ιστορική σειρά χωρίς ασυνέχειες. Όσον κι αν υπάρχουν κοινά στοιχεία με τις μεγάλες κινητοποιήσεις του καλοκαιριού ενάντια στο νέο καθεστώς με τις ταυτότητες[5] σε σχέση με τη διάθεση εκσυγχρονισμού του κράτους –όπου μια κοινωνία πολιτών εμφανίστηκε και οργανωμένη σε ΜΚΟ κλπ αλλά και εκτός αυτών, αν κρίνουμε ότι ξανά πρωταρχικό ρόλο στα αυθόρμητα καλέσματα έπαιξαν τα κοινωνικά δίκτυα, πάντα όμως έτοιμη να παλέψει ενεργά προς μια τέτοια κατεύθυνση– το εξίσου ιντερνετικό κάλεσμα για την υπεράσπιση των απολυμένων εργατών που διεκδικούσαν τις αποζημιώσεις τους είχε διαφορετική εξέλιξη. Είναι προς διερεύνηση, αν και υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις για κάτι τέτοιο, αν αυτό που κατέστησε πιο μαζικές, πιο διεσπαρμένες χρονικά και χωρικά, πιο βίαιες τις κινητοποιήσεις στο μεγαλύτερο κομμάτι της Βοσνίας (και όχι στο σερβικό, όπου τα πράγματα εμφανίζονται πιο ελεγχόμενα) είναι η εργατική ταυτότητα των χτυπημένων από την κρατική καταστολή και η σύνδεση με τις αγωνιστικές παραδόσεις της εργατικής τάξης.
Zahtjevi 5
Όπως φαίνεται και από τα κείμενα που δημοσιεύονται παρακάτω, παρόλο που η λέξη «δημοκρατία» δεν υπάρχει ως τέτοια, υπάρχουν ρητές αναφορές στην ανάγκη για ένα νέο σύστημα διακυβέρνησης. Ακόμα και στη σύγκλιση με τα ευρωπαϊκά πρότυπα σε ορισμένους τομείς. Ας αφήσουμε στην άκρη τη βάσιμη πιθανότητα η όξυνση της κρίσης στη Βοσνία τους τελευταίους μήνες να προήλθε από τη στάση της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης[6]. Αν ρίξει κανείς μια ματιά στην τελευταία «αναφορά προόδου» της Βοσνίας Ερζεγοβίνης, όπου επισημαίνονται μια σειρά ζητημάτων στα οποία «υστερεί» το βοσνιακό κράτος, θα δει συγκλίσεις με ορισμένα από τα αιτήματα που έχουν διατυπωθεί. Επομένως, είναι πιθανό πίσω και μέσα στις κινητοποιήσεις να βρίσκεται ένα κομμάτι της χτυπημένης μεσαίας τάξης που θεωρεί ζήτημα ζωής και θανάτου (της) την ευρωπαϊκή διέξοδο· οπότε προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να ψάξουμε την προτεινόμενη στα κείμενα «νέα κυβέρνηση τεχνοκρατών». Και, κατά συνέπεια, αυτή η μεσαία τάξη πιθανόν να στήριζε την έλευση κυανόκρανων στρατιωτικών δυνάμεων ως εγγυητών της «ομαλότητας», όπως δήλωσε και ο αυστριακός τοποτηρητής της Βοσνίας.
Zahtjevi 6
Είναι ένα θέμα προς διερεύνηση κατά πόσο στο, λιτό, θεωρητικό σχήμα του Μαρξ ενυπάρχει η δυνατότητα του να αντιληφθεί η κοινωνία των πολιτών τον εαυτό της χωρίς το κράτος. Όχι με την έννοια του να συνεχίσει να υπάρχει ως τέτοια χωρίς το κράτος, κάτι τέτοιο είναι αδύνατον. Αλλά αν μπορεί να ενσωματώνει επ’ αόριστον προς μια κατεύθυνση εκσυγχρονισμού του κράτους τους αγώνες των αποκλεισμένων από αυτήν. Όπως στο παρελθόν της εργατικής τάξης –η οποία σημειωτέον αποδεικνύει με τους αγώνες της στη Βοσνία ότι μπορεί να αποτελέσει ακόμα παράγοντα συσπείρωσης της κοινωνίας, όχι όμως ως ισχυρό διεκδικητικό κίνημα, αλλά ως απλήρωτοι απολυμένοι που ζητάνε τα δεδουλευμένα τους, και μένει να φανεί πόσο ηγεμονικό μπορεί να παίξει στις εξελίξεις. Υπό μια άλλη έννοια, αυτό το θεωρητικό και πρακτικό ερώτημα σχετίζεται με τη δυνατότητα οι αγώνες των αποκλεισμένων να τους εμφανίζουν αενάως ως αποκλεισμένους από κάτι άλλο, στο οποίο αξίζει να ενσωματωθεί κανείς. Εδώ εντοπίζεται και το πεδίο που επιτρέπει δυνητικά στη συνολική κριτική του υπάρχοντος να βρει πρόσφορο έδαφος και να προσπαθήσει να βρει έμπρακτη έκφραση. Ίσως προχωρώντας οι εξεγερτικές διαδικασίες να δούμε μπροστά μας και τον μετασχηματισμό της αρχικής εμφυλιοπολεμικής συνθήκης –η οποία αναδύεται πολύ γρήγορα– αμεταξύ «ημών» της κοινωνίας από τη μια πλευρά και του «διεφθαρμένου κράτους» από την άλλη σε κάτι που δε θα μπορεί να είναι ένα καλύτερο κράτος, αλλά το μη-κράτος.
Τούζλα
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ 7 Φεβρουαρίου 2014. Σήμερα στην Τούζλα φτιάχνεται ένα καινούργιο μέλλον! Η [τοπική] κυβέρνηση έχει υποβάλλει την παραίτησή της, κάτι που σημαίνει πως ικανοποιείται το πρώτο αίτημα των διαδηλωτών και πως έχουν δημιουργηθεί οι συνθήκες για την επίλυση των προβλημάτων που υπάρχουν. Η συσσωρευμένη οργή και ο θυμός είναι οι αιτίες της επιθετικής συμπεριφοράς. Η στάση των αρχών δημιούργησε τις συνθήκες για την κλιμάκωση της οργής και του θυμού.
Τώρα, σε αυτή τη νέα κατάσταση, επιθυμούμε να κατευθύνουμε τον θυμό και την οργή στην οικοδόμηση ενός παραγωγικού και χρήσιμου συστήματος διακυβέρνησης. Καλούμε όλους τους πολίτες να υποστηρίξουν την πραγματοποίηση των παρακάτω στόχων:
(1) Διατήρηση της δημόσιας τάξης και ειρήνης σε συνεργασία με πολίτες, την αστυνομία και την πολιτική προστασία [civil protection] με στόχο την αποφυγή οποιασδήποτε εγκληματοποίησης, πολιτικοποίησης και χειραγώγησης των διαδηλώσεων.
(2) Εγκαθίδρυση μιας κυβέρνησης τεχνοκρατών [technical government], η οποία να αποτελείται από μη πολιτικά μέλη με γνώσεις ειδικού που θα παραμένουν σταθερά στις αρχές τους [uncompromised]. [Θα πρέπει να είναι άνθρωποι] που δεν κατείχαν καμία θέση σε οποιοδήποτε επίπεδο διακυβέρνησης και θα οδηγήσουν το καντόνι της Τούζλα στις εκλογές του 2014. Από αυτή την κυβέρνηση θα ζητείται να υποβάλλει εβδομαδιαία πλάνα και αναφορές για τις εργασίες της και να εκπληρώνει τους διακηρυγμένους στόχους της. Οι εργασίες της κυβέρνησης θα παρακολουθoύνται από κάθε ενδιαφερόμενο πολίτη.
(3) Επίλυση, μέσω μιας επιταχυνόμενης διαδικασίας, όλων των ζητημάτων που σχετίζονται με την ιδιωτικοποίηση των παρακάτω εταιρειών: Dita, Polihem, Poliolhem, Gumara και Konjuh. Η [κυβέρνηση] οφείλει να:
- § Αναγνωρίσει την αρχαιότητα και να διασφαλίσει την ασφάλιση υγείας των εργατών.
- § Παραπέμψει σε δίκη περιπτώσεις οικονομικών εγκλημάτων και όλους όσους εμπλέκονται σε αυτές.
- § Κατασχέσει παράνομα αποκτημένη ιδιοκτησία.
- § Καταργήσει τις συμφωνίες ιδιωτικοποίησης [για αυτές τις εταιρείες].
- § Προετοιμάσει μια επανάληψη της ιδιωτικοποίησης.
- § Επιστρέψει τα εργοστάσια στους εργάτες και να θέσει τα πάντα υπό τον έλεγχο της δημόσιας κυβέρνησης προκειμένου να προστατέψει το δημόσιο συμφέρον και να εκκινήσει την παραγωγή σε εκείνα τα εργοστάσια όπου αυτό είναι δυνατόν.
(4) Εξίσωση των απολαβών των εκπροσώπων της κυβέρνησης με τις απολαβές των εργατών του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.
(5) Κατάργηση των επιπρόσθετων παροχών, επιπρόσθετων στο εισόδημα, των εκπροσώπων της κυβέρνησης σαν αποτέλεσμα τις συμμετοχής τους σε φορείς, επιτροπές και άλλα όργανα, καθώς και άλλων παράλογων και αδικαιολόγητων μορφών αποζημίωσης πέρα από αυτές που κάθε υπάλληλος δικαιούται.
(6) Κατάργηση των μισθών για υπουργούς και εν τέλει άλλους κρατικούς υπαλλήλους μετά το πέρας της θητείας τους.
Αυτή η ανακοίνωση προωθείται από εργάτες και πολίτες του Καντονιού της Τούζλα, για το καλό όλων μας.
Σεράγεβο #1[7]
ΣΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΣΕΡΑΓΕΒΟ
Ανακοινώνουμε ότι:
Εμείς, οι άνθρωποι που κατέβηκαν στους δρόμους του Σεράγεβο χθες, αισθανόμαστε λύπη για τους τραυματισμούς και τις καταστροφές ιδιοκτησίας, αλλά επίσης η λύπη μας επεκτείνεται στα εργοστάσια, τους δημόσιους χώρους, τα πολιτιστικά και επιστημονικά κέντρα, και στις ανθρώπινες ζωές, όλα τα οποία καταστράφηκαν ως άμεσο αποτέλεσμα των ενεργειών αυτών (ΟΛΩΝ ΑΥΤΩΝ) που βρίσκονται στην εξουσία για, μέχρι στιγμής, πάνω από 20 χρόνια. Ζητάμε από τους συμπολίτες μας που μαζί υποφέρουμε να μην επιτρέψουν αυτές οι δυσάρεστες σκηνές να επισκιάσουν το γεγονός ότι αυτού του είδους η κυβέρνηση και αυτοί που βρίσκονται στην εξουσία μας έχουν κοστίσει απείρως περισσότερο.
Επομένως, απαιτούμε:
– Άμεση και χωρίς προϋποθέσεις παραίτηση των κυβερνήσεων και του Καντονιού του Σεράγεβο και της Ομοσπονδίας Βοσνίας-Ερζεγοβίνης· και τον σχηματισμό μη κομματικών κυβερνήσεων.
– Να μην παρθεί κανένα μέτρο, κανενός είδους, που θα περιόριζε τις ειρηνικές διαμαρτυρίες πολιτών.
– Την άμεση απελευθέρωση των διαδηλωτών, να μην ασκηθεί καμία δίωξη εναντίον τους και να σταματήσει το κυνήγι μαγισσών.
Όταν ικανοποιηθούν αυτά τα αιτήματα, τότε μπορούμε να ζητήσουμε την έναρξη συνομιλιών και δράσεων σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης προκειμένου να εγκαθιδρυθεί μια κοινωνικά περισσότερο δίκαιη τάξη για όλα τα κοινωνικά στρώματα· και για όλους εκείνους, των οποίων η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και οι υλικές βασικές ανάγκες τέθηκαν σε κίνδυνο ή καταστράφηκαν από την κλοπή, τη διαφθορά, τον νεποτισμό, την ιδιωτικοποίηση των δημόσιων πόρων, από ένα οικονομικό μοντέλο που ωφελεί τους πλούσιους και από οικονομικούς διακανονισμούς που κατέστρεψαν κάθε ελπίδα για μια κοινωνία βασισμένη στην κοινωνική δικαιοσύνη και ευημερία.
Για να εγκαθιδρυθεί μια τέτοια τάξη κοινωνικής δικαιοσύνης, πριν πάρουμε οποιοδήποτε κοινωνικό μέτρο, απαιτούμε το άμεσο τέλος της κλοπής αυτής της κοινωνίας, η οποία που φοράει τον μανδύα της πολιτικής, και την ποινική δίωξη των υπευθύνων. Μόνο όταν όλα αυτά ολοκληρωθούν, μπορούμε να οικοδομήσουμε κάτι νέο για όλους μας.
Σαράγεβο #2[8]
ΑΙΤΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ, ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ
- Χαμηλότεροι μισθοί και αποζημιώσεις των πολιτικών υπαλλήλων σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης!
- Τέρμα στις αποζημιώσεις μετά το τέλος της θητείας!
- Πουλήστε το βουνό νέων αυτοκινήτων και επενδύστε αυτά τα χρήματα στην ανάπτυξη των εργοστασίων που είναι χρεωκοπημένα!
- Μεταρρυθμίστε και κάντε διάφανα τα δημόσια έξοδα και εισοδήματα!
- Περάστε τον νόμο για το πόθεν έσχες!
- Στείλτε στα δικαστήρια τους ύποπτους για κατάχρηση εξουσίας!
- Καταστήστε άκυρες όλες τις παράνομες συμβάσεις ιδιωτικοποίησης και καθιερώστε την υπευθυνότητα των αρχών.
- Φτιάξτε μια ανεξάρτητη επιτροπή ενάντια στη διαφθορά.
- Καλύψτε τις ζημιές εξαιτίας των διαδηλώσεων με εκείνο το τμήμα των χρημάτων που προορίζεται για αποζημίωση εκπροσώπων της κυβέρνησης.
Μπίχατς[9]
- Παραίτηση και αντικατάσταση της κυβέρνησης του Καντονιού Una-Sana και όλων των διευθυντών των δημόσιων οργανισμών και εταιρειών.
- Διορισμό της νέας κυβέρνησης του Καντονιού Una-Sana και των διευθυντών χωρίς πολιτικές επιρροές κατά την επιλογή των πρωθυπουργών και των υπουργών (επαγγελματική διακυβέρνηση – με δημοσίευση των βιογραφικών τους και αιτιολόγηση για τον διορισμό τους).
- Αντιστοίχιση των μισθών του δημόσιου τομέα με αυτούς του βιομηχανικού τομέα, έτσι ώστε ο υψηλότερος μισθός στον δημόσιο τομέα να μην είναι μεγαλύτερος από τρεις μέσους μισθούς στον βιομηχανικό τομέα.
- Αντιστοίχιση των μισθών στον δημόσιο τομέα με το μορφωτικό/επαγγελματικό επίπεδο.
- Δημοσίευση των εγγράφων που υποβλήθηκαν για δημόσιες προσφορές [tenders] τα τελευταία 10 χρόνια και στο μέλλον.
- Αντιστοίχιση των ποσοστών χρηματοδότησης της αγροτικής παραγωγής στους προϋπολογισμούς όλων των επιπέδων διακυβέρνησης με τα κριτήρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
- Αντιστοίχιση των εκπαιδευτικών προτύπων με τα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
- Αντιστοίχιση του αριθμού των υπαλλήλων στον δημόσιο τομέα με τα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
- Ολοκλήρωση της κατασκευής του κτιρίου των βετεράνων, το αργότερο μέχρι τις εκλογές του 2014.
- Κατάργηση όλων των πρόσθετων προνομίων των κυβερνητικών αξιωματούχων.
- Κατάργηση των μισθών και άλλων προνομίων όλων των πολιτικών μετά το τέλος της θητείας τους.
- Άμεση κατάργηση της χρήσης βίας από την αστυνομία προς τους διαδηλωτές και αντίστροφα.
[1] Ξεκαθαρίζουμε εξαρχής ότι τυχόν ατέλειες ή παραλείψεις της μετάφρασης δεν έγιναν σκόπιμα, αλλά οφείλονται αφενός στο γεγονός ότι δεν επιδιώχθηκε μια επαγγελματική μετάφραση και αφετέρου στις ασάφειες της ίδιας της αγγλικής μετάφρασης.
[2] Κάποιοι μάλιστα έφτασαν στο σημείο να ισχυριστούν ότι η Βοσνία θα μπορούσε θεωρητικά να διοικείται απλά σαν ένας μεγάλος δήμος, από τη στιγμή που έχει πληθυσμό μόνο 3,8 εκατ. κατοίκους.
[3]Την ίδια στιγμή που το κεφάλαιο, ως ολοποιητική σχέση που τείνει να καταλάβει όλο τον χώρο και τον χρόνο, κινείται και σε κλίμακες μορίου, βλαστοκυττάρων κλπ.
[4] Ακόμα και σήμερα υπάρχουν κοινωνικές δαπάνες, η τάση όμως είναι να μειωθούν κι άλλο.
[6] Την 1η Ιουλίου 2013, η Κροατία έγινε επίσημο μέλος της ΕΕ και πλέον στα σύνορά της ισχύει νέο καθεστώς όσον αφορά τα πιο αυστηρά στάνταρ που πρέπει να πληρούν οι εισαγωγές από μη κράτη μέλη όπως η Βοσνία, της οποίας σημειωτέον αποτελούσε τον νο1 εμπορικό εταίρο. Επίσης, από πριν τα Χριστούγεννα η ΕΕ ανακοίνωσε ότι θα κόψει στο μισό την ετήσια χρηματοδότηση προς τη Βοσνία επειδή το βοσνιακό κράτος δεν έχει προχωρήσει στις αναγκαίες διαδικασίες εκσυγχρονισμού της νομοθεσίας του.
[7] Από ανεπίσημη ομάδα πολιτών και συμμετεχόντων στις διαδηλώσεις.
[8] Από προκήρυξη της ομάδας “Ja BiH Bunt” (“Είμαι με την Εξέγερση”) που μοιράστηκε στο Σαράγεβο στις 9 Φεβρουαρίου 2014.
[9] Λίστα αιτημάτων που κατατέθηκε στη Βουλή του Καντονιού Una-Sana.
