Το γεγονός ότι οι ταραχές της Ελλάδας, της Αιγύπτου, της Ουκρανίας “κατόρθωσαν” να πολιτικοποιηθούν (με διαφορετικά επίδικα παραγόμενα από την ιστορική εξέλιξη της ταξικής πάλης σε κάθε ένα από αυτά τα κράτη) αποτελεί ένα πρόβλημα που η θεωρία είναι αναγκασμένη να εξετάσει. Τι σημαίνει αυτή η πολιτικοποίηση για την εξέλιξη της (δεύτερης φάσης της) αναδιάρθρωσης και των αγώνων εναντίον της; Τα όρια των αγώνων καθώς αυτοί πολιτικοποιούνται παράγονται με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα από ότι στο παρελθόν. Ποια είναι τα νέα διακυβεύματα που παράγονται καθώς η όποια πολιτική διευθέτηση απαξιώνεται πολύ γρήγορα;

W.

Σ’αυτό το πλαίσιο αναδημοσιεύουμε την προσπάθεια ανάλυσης των γεγονότων στην Ουκρανία  A ruthless critique against everything existing με τον χαρακτηριστικό υπότιτλο:

Το μεγάλο άλμα προς τα πίσω. Τα όρια και οι προοπτικές ενός καταπληκτικού αγώνα.

Εδώ και καιρό το Κίεβο βρίσκεται σε μεγάλη αναταραχή. Οι ρίζες τις σύγκρουσης πολύπλοκες, χάνονται μέσα στις αντιφάσεις του αγώνα και στις συνθήκες που τον γέννησαν. Οι προοπτικές του ακόμα πιο πολλές και ακόμα πιο αντιφατικές. Ας πάρουμε τα πράγματα απ΄την αρχή.

Εδώ και μερικές μέρες η κυβέρνηση του Γιανούκοβιτς πήρε μια σειρά μέτρων με συνοπτικές διαδικασίες από το κοινοβούλιο, που περιορίζουν κατά πολύ τη δυνατότητα διαδηλώσεων. Η ελπίδα της κυβέρνησης ήταν μάλλον ότι η απειλή θα έστελνε τους διαδηλωτές σπίτια τους. Κάτι τέτοιο όμως δεν έγινε. Η αντίδραση από ένα σύνολο φορέων ήταν άμεση…άμεση ήταν και η απάντηση των διαδηλωτών. Επιτέθηκαν, συγκρούστηκαν, και κατέληξαν με 5 νεκρούς, 300 τραυματίες και οδοφράγματα σε ύψος τείχους 3 μέτρων. Η σύγκρουση μαίνεται.

Αρχικά θα πρέπει να σκιαγραφηθεί μια αρχική εξήγηση της κατάστασης στην Ουκρανία. Πέρα απ όσα έχουν ήδη ειπωθεί, οι προσεγγίσεις που μιλούν για διαφορετικές ιδεολογίες, ή για σύγκρουση συμφερόντων των “ολιγαρχών” δεν αγγίζουν το πρόβλημα. Ακόμα πιο μακριά περνούν οι αναλύσεις που μιλούν για σύγκρουση “δημοκρατών” με τους φιλορώσους ολιγάρχες κτλ. Ο Γιανούκοβιτς …περνάει νόμους κατά παράβαση του κοινοβουλίου. Από την άλλη οι διαδηλωτές εδώ και καιρό δεν φαίνονται δημοκρατικοί…οι βίαιες διαδηλώσεις, τα οδοφράγματα, οι καταλήψεις, οι μολότοφ δεν είναι στοιχεία της δημοκρατίας…ή είναι;

Με έναν παράδοξο τρόπο όμως και οι δυο εξακολουθούν να είναι και να μην είναι δημοκράτες. Μπορεί οι μέθοδοι τους να μην είναι δημοκρατικές αλλά ο τρόπος λειτουργίας τους και οι πηγή της δυναμικότητας τους παραμένουν τα “πλήθη”. Ο Γιανούκοβιτς έχει την τεράστια μάζα ρωσόφωνων εργατών της ανατολής ως βάση και το Μαϊντάν έχει σαν βάση τον ίδιο τον εαυτό του, τους φιλοευρωπαίους κατοίκους των πόλεων και κυρίως τους κατοίκους της δύσης, είναι το ίδιο το “πλήθος” δηλαδή… Τα δύο αντικρουόμενα μέρη,  στο εσωτερικό τους εξακολουθούν να λειτουργούν δημοκρατικά, τα συστατικά μέρη της αστικής κοινωνίας, οι εργάτες, οι κεφαλαιοκράτες κτλ εξακολουθούν να ανάγουν την πραγμάτωση τους στην πολιτική/κρατική σφαίρα και να συγκρούονται με κάποιους “άλλους”. Και τα 2 μέρη, παρά το “έντονο” της σύγκρουσης έχουν δημοκρατικά επιχειρήματα: στη δημόσια σφαίρα, στις πορείες, στις εξαγγελίες προς το εξωτερικό κτλ ηκάθε μερίδα υποστηρίζει πως είναι η πλειοψηφία συνεπώς έχει και το δημοκρατικό δικαίωμα να επιβάλλει τη γνώμη της και οι “άλλοι” θα πρέπει να την σεβαστούν μέσα στα δημοκρατικά πλαίσια. Τι γίνεται λοιπόν; είναι η δημοκρατική πολιτική διαμεσολάβηση ο νεκροθάφτης κάθε ριζοσπαστικότητας; Και παρά τις βίαιες συγκρούσεις έχουμε στην Ουκρανία μια δημοκρατική αντιπαράθεση;

Μια μικρή παρένθεση…

Ξεκινώντας να απαντούμε από το τελευταίο, έχουμε μια σύγκρουση δημοκρατών, όχι όμως μια δημοκρατική σύγκρουση. Η Δημοκρατία όντως αποτελεί το όριο, τον ορίζοντα, τον παραμορφωτικό φακό των ταξικών ανταγωνισμών. Γιατί πολύ απλά, οι τάξεις στον κόσμο του κεφαλαίου, δεν έχουν την έννοια της κοινωνικής διαστρωμάτωσης αλλά του πόλου σε κίνηση, δηλαδή ανθρώπους που προσπαθούν να υπερκεράσουν τις κοινωνικές τους οριοθετήσεις και ταυτόχρονα καταφάσκουν σε αυτές, μέσα σε ένα τέτοιο διαλεκτικό πλαίσιο εξελίσσονται οι ίδιοι ως υποκείμενα, ως κοινωνικές κατασκευές κτλ. Συνεπώς η δημοκρατία αποτελεί το ιερό δισκοπότηρο της αστικής κοινωνίας γιατί μέσα σε αυτή-φαινομενικά τουλάχιστον- η αστική ελευθερία και τα αστικά συγκεκριμένα υποκείμενα ξεδιπλώνονται σε όλο το μήκος και το πλάτος  τους, βιώνονται σε όλη τους την έκταση, το άτομο νομίζει  πραγματικά ότι είναι “άτομο” με όλη την έννοια της λέξης. Και το ίδιο νομίζει και το σύνολο αυτής της κοινωνίας για τον εαυτό της…μια κοινωνία ατόμων, μια κοινωνία δημοκρατική. Γιαυτό η δημοκρατία εμφανίζεται ως το αίτημα όλων των εξεγέρσεων της κρίσης. Δεν είναι ότι έχει διαμεσολαβήσει πλήρως απλά “ιδεολογικά” αλλά είναι σύμφυτη με την κοινωνικές σχέσεις και πρακτικές του κεφαλαίου...είναι η κατάσταση πλήρους πλήρωσης των καπιταλιστικών ρόλων, ρόλων και σχέσεων που τώρα περνάνε κρίση. Βέβαια η δημοκρατία δεν είναι σύστημα κοινωνικής οργάνωσης αλλά σύστημα διαχείρισης, όπως κάθε πολιτική διαδικασία είναι το ίδιο. Είναι μια αφηρημένη κατάσταση που διαχειρίζεται την συγκεκριμένη ζωή, τις κοινωνικές σχέσεις των ατόμων(εδώ τις κοινωνικές σχέσεις της αστικής κοινωνίας). Και αυτές οι κοινωνικές σχέσεις έχουν μια φετιχιστική δυναμική πέρα από τον δημοκρατικό έλεγχο. Και εκεί ακριβώς η δημοκρατία καταρρέει. Συνεπώς καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η δημοκρατία είναι το όριο των ταξικών ανταγωνισμών, αλλά και αντίστροφα οι ταξικοί αγώνες και ότι αυτοί παράγουν, είναι το όριο της δημοκρατίας...

Και επιστροφή…

Και εδώ είναι το στοίχημα της Ουκρανίας. Η σφοδρότητα της έντασης, η διαδικασίες όσων τόσο καιρό ζουν μέσα στην Πλατεία Μαϊντάν, δημιουργούν νέα υποκείμενα που υπερβαίνουν τους παλιούς τους ρόλους. Τα πράγματα είναι αντιφατικά, όλοι ευαγγελίζονται δημοκρατία χωρίς κανένας να την πράττει, οι “ταραξίες” της Ουκρανίας, άσχετα με το αν ευαγγελίζονται επενδύσεις ή ανάπτυξη για την Ρωσία ή την ΕΕ, με τη σύγκρουση τους, διώχνουν τις επενδύσεις από όλες τις μεριές. Όσο και να είναι τα πράγματα δημοκρατικά στο εσωτερικό των δυο αντίπαλων μερών, για πόσο θα είναι; Για πόσο θα χωράνε μέσα στην πλατεία Μαϊντάν οι μικροί και μεγάλοι επιχειρηματίες που συστρατεύονται με το Μαϊντάν όταν ξέρουν ότι έτσι οι επενδύσεις, όποιες και αν είναι αυτές, φεύγουν ; Ήδη η αντιπολίτευση, ο πολιτικός φορέας ακριβώς αυτού του κόσμου, φαίνεται να χάνει την δημοτικότητα της μεταξύ των διαδηλωτών. Νέα περιεχόμενα και νέα υποκείμενα γεννιούνται. Η Ουκρανία έκανε το άλμα που δεν μπόρεσε ποτέ να κάνει η Βουλγαρία στις 200+ μέρες συνεχών διαδηλώσεων. Να συνδεθεί με κεντρικά ζητήματα της καπιταλιστικής κοινωνίας. Στην Ουκρανία, η εργατική ομοσπονδία ανεξάρτητων σωματείων έχει κηρύξει παν ουκρανική απεργία πολλές φορές ενώ έχει ανοίξει τα γραφεία της στο Μαϊντάν ως κέντρο συμβουλών για εργασιακά δικαιώματα και για να κοιμάται ο κόσμος τα βράδια. Γίνεται ακριβώς αυτό που δεν έγινε στην Βουλγαρία που οι πορείες ήταν αμιγώς αντικυβερνητικές και γίνονταν κυρίως τα Σαββατοκύριακα. Πέρα από την απεργία, πολλοί ουκρανοί έχουν πάνω από μήνα να πάνε στις δουλειές τους.Οι Ουκρανοί πολύ λίγο διαδηλώνουν πλέον για το ζήτημα της ΕΕ, πιο πολύ διαδηλώνουν γιατί θέλουν απλά να είναι στο δρόμο. Και μπροστά σε αυτό σταματάει και η εργασία. Η διαλεκτική της αστικής κοινωνίας λοιπόν στην Ουκρανία, αυτή η αντιφατική διαδικασία, ξεκινά ως έκφραση μιας μάζας ανθρώπων στις ταξικές τους οριοθετήσεις για περισσότερη δημοκρατία, για πλήρωση δηλαδή των αστικών τους ρόλων, και ακριβώς οι αντιφάσεις αυτής της κοινωνικής διαδικασίας οδηγούν στην κατάρρευση της δημοκρατίας στην πράξη, τόσο σε “εθνικό επίπεδο” αλλά ανοίγει τους δρόμους για την κατάρρευση της δημοκρατικότητας στο εσωτερικό της “πλατείας”. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;

Γιατί το έθνος είναι μια ιδεατή κοινότητα, η οποία όμως λειτουργεί ως υλική, γενικευμένη πρακτική η οποία στην γενίκευση της ενώνει μέσα από ένα σύνολο κοινωνικών πρακτικών ενώνει σε ένα αδιαίρετο όλον μια αστική κοινωνία, την κάνει ένα ενιαίο ετερόκλητο σώμα “κοινών συμφερόντων” που η πλήρωση του είναι η επαναδημιουργία των ιδεολογικών, πρακτικών και υλικών του προϋποθέσεων. Ποια κοινά συμφέροντα υπάρχουν πλέον στην Ουκρανία όταν οι πρακτικές των μεν διαρρηγνύουν ουσιαστικά τις σχέσεις του όλου ως κοινού σώματος συμφερόντων; Ο επιχειρηματικός κόσμος πλέον της Ουκρανίας είναι πιο πιθανό να συστρατευθεί με μια καταστολή που θα τους βάλει όλους “πάλι στα σπίτια του” και να αφήσει το ζήτημα Ρωσία ή ΕΕ σε δεύτερο χρόνο…γιατί το κόστος μιας συνέχισης της κατάστασης θα ήταν τεράστιο…οι επενδύσεις φεύγουν, και ποιος θα δεχτεί να επενδύσει σε μια χώρα ή έστω μια πόλη που ο κόσμος έχει μάθει να στήνει οδοφράγματα 3 μέτρων; Ποια ΕΕ και ποιά Ρωσία θα θελήσει μια χώρα-όσο χαμηλό επίπεδο ζωής και να έχει, και άρα πραγματικό μισθό- να επενδύσει σε μια χώρα που κάποιοι θα δυσκολευτούν να γυρίσουν στις δουλειές τους, γιατί βλέπουν ότι ούτε τώρα ζουν όπως θα ήθελαν, ούτε έχουν μέλλον να ζήσουν όπως θέλουν. Γιατί ακριβώς και η ΕΕ και η Ρωσία θέλουν την Ουκρανία ακριβώς γιαυτό…για τα “λίγα” που τις “αρκούν”.[1]

Βέβαια όλα αυτά είναι απλά πιθανότητες ή τάσεις που διαφαίνονται.

Η πραγματικότητα αυτή τη στιγμή είναι ότι η σύγκρουση έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις αλλά οι ανατριχιαστικές  μαυροκόκκινες σημαίες των ουκρανών εθνικιστών ανεμίζουν ακόμα στις συγκεντρώσεις.[2] Οι ασπίδες των συγκεντρωμένων έχουν ζωγραφισμένους στόχους κτλ. Κάθε κοινωνική σύγκρουση, κάθε υποκείμενο κάθε αγώνας, κάθε ανάλυση φέρει τα χαρακτηριστικά τις ιστορικής του συγκυρίας, δηλαδή το πώς οι ίδιοι οι ταξικοί αγώνες και αντιφάσεις έφεραν τα πράγματα μέχρις εδώ, πως διαμόρφωσαν τους συμβολισμούς στη γλώσσα, στην ταυτότητα, στις κοινωνικές πρακτικές γενικά κτλ. Και στην Ουκρανία αυτό πέρασε από τον κρατικό καπιταλισμό της Σ.Ε, την κατάρρευση των πάντων, την “εθνική αναγέννηση” κτλ. Και αυτό έδωσε το πάτημα στους Ουκρανούς εθνικιστές να εμφανιστούν ως η “πρώτη γραμμή” του Μαϊντάν. Φυσικά η εξέγερση του Μαϊντάν δεν είναι ούτε αριστερή, ούτε δεξιά, ούτε φιλελεύθερη όπως προσπαθούν να την ταξινομήσουν διάφοροι-όροι μάλλον άστοχοι. Είναι μια εξέγερση της κρίσης, το διαλεκτικό αποτέλεσμα ταξικών αντιφάσεων ιστορικά διαμορφωμένων. Εδώ δεν υπονοείται ότι “δεν πειράζει που έχουν εθνικιστικές σημαίες” απλά προσπαθούμε να διαγνώσουμε γιατί και πώς. Φυσικά και πειράζει το ότι έχουν εθνικιστικές σημαίες, γιατί το πως κάθε κίνημα αναστοχάζεται τον εαυτό του, το πώς εμφανίζεται έχει να κάνει με το περιεχόμενο του. Η μορφή είναι η εμφάνιση του ιστορικά διαμορφωμένου περιεχομένου, αναδύεται από μέσα του, και κουβαλάει κάτι από αυτό, συνεπώς μας λέει πολλά. Και αυτό που μας λέει αρχικά είναι ότι το περιεχόμενο είναι οι κοινωνικές αντιφατικές σχέσεις και πρακτικές που έβγαλαν αυτόν τον κόσμο στο δρόμο кτλ κτλ. Μας λέει και πράγματα όμως για το ξεπέρασμα τους. Η αλληλεγγύη από τη Βουλγαρία, την Τουρκία κτλ προς της Ουκρανία, ακόμα και από την Ρωσία, αρχίζει, έστω και δειλά ακόμα, πολύ δειλά, να διαβρώνει την εθνικότητα του Μαϊντάν γιατί πολύ απλά κάνει την εξέγερση και τα υποκείμενα της να ταυτίζονται με άλλα υποκείμενα τα οποία η εθνική ουκρανική ιδέα τα θέλει παραδοσιακά “εχθρούς” της Ουκρανίας. Ο αντιτουρκισμός και αντιρωσισμός των ουκρανών διαδηλωτών δεν είναι τίποτα, χάνει το νόημα του, όταν οι ίδιοι ταυτίζονται με τους εξεγερμένους άλλων χωρών. Συνεπώς τα πράγματα είναι ανοιχτά….

Ο αγώνας των κατοίκων του Κιέβου είναι στον μακρύ κατάλογο των ταραχών και των εξεγέρσεων της κρίσης. Τα πράγματα δεν είναι ρόδινα, αλλά πλήρη αντιφάσεων, πολλές από τις οποίες μας μοιάζουν και εντελώς εχθρικές, όμως οι καταστάσεις εξελίσσονται. Τα πράγματα, η ιστορία, οι εξεγέρσεις, δεν έχουν μια γραμμικότητα, δεν βαδίζουν προς βελτίωση ή επιδείνωση, δεν υπάρχει ιστορική αποστολή έξω από τους ανθρώπους, γιατί δεν υπάρχει ανθρώπινη ιστορία έξω από αυτούς. Η εξέγερση στην Ουκρανία θα λάβει το τέλος που θα δώσει η ίδια η σύγκρουση στον εαυτό της, προϊόν των ίδιων των ανθρώπων της, των υπερβάσεων τους και των αδυναμιών τους, που έχουν ήδη ή που θα βγάλουν στην πορεία… Το αν το τέλος της θα μας δώσει κάτι που θα το “συμπαθούμε εμείς”, το αν θα είναι μια υπέρβαση της αρχής ή μια επιστροφή σε αυτή θα φανεί, όπως επίσης θα φανεί και το τέλος, το “όποιο” τέλος τι νέες διαδικασίες θα πυροδοτήσει, ποιοι και πως θα ταυτιστούν μαζί του κτλ. Το σίγουρο είναι ότι οι βαθιές ταξικές αντιφάσεις της Ουκρανίας αλλά και του κόσμου δεν θα επιλυθούν όσο υπάρχει κεφάλαιο και πως ο κατάλογος των εξεγέρσεων θα συνεχίσει να μακραίνει. Ποια θα είναι η φυγή από αυτές τις αντιφάσεις…; Οι προβλέψεις ποτέ δεν είχαν και πολύ νόημα…

[1]Δεν είναι τυχαίο ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κων/πολης έκανε έκλυση για “ενότητα του Ουκρανικού Λαού”…

[2] Οι μαυροκόκκινες σημαίες στις πλατείες της ουκρανίας δεν είναι “αναρχικές” όπως πήρε το μάτι μου σε διάφορα σχόλια και site, αλλά η σημαία των Ουκρανών εθνικιστών που κατά τον Β’ ПП είχαν δημιουργήσει μια αντιστασιακή οργάνωση τόσο εναντίων των Γερμανών αλλά και του Κόκκινου στρατού και των Μπολσεβίκων. Σήμερα χρησιμοποιείται με αμιγώς εθνικό, αντιρωσικό και αντικομουνιστικό περιεχόμενο